در ادبیات عرفانی و به ویژه در آثار مولانا، رسول و کعبهٔ دولت دو نماد کلیدی هستند که در پیوند با یکدیگر، جایگاه پیامبر اکرم (ص) را به عنوان مرکز و محور سعادت (دولت) نشان می‌دهند.
تفسیر واژه‌ها
رسول:
در معنای تحت‌اللفظی، پیامبر و فرستادهٔ خداوند است.
در نگاه مولانا، رسول (حضرت محمد) نماد انسان کامل و تجلی‌گاه اصلی نور الهی است. او واسطهٔ فیض، عشق و معرفت بین خداوند و مخلوقات است.
کعبهٔ دولت:
کعبه نمادی از قبله، مقصد و مرکز است.
دولت به معنای بخت، اقبال، سعادت و خوشبختی است.
«کعبهٔ دولت» به صورت استعاری به محل و مرکز اصلی سعادت و خوشبختی اشاره دارد.
ارتباط «رسول» و «کعبهٔ دولت» در نگاه مولانا
وقتی این دو واژه در کنار هم قرار می‌گیرند، مولانا این حقیقت را بیان می‌کند که رسول اکرم (ص) مرکز سعادت و خوشبختی انسان‌هاست.
این به آن معناست که:
قبلهٔ سعادت: اگر انسان به دنبال سعادت واقعی، رستگاری و خوشبختی ابدی است، باید به سوی رسول (ص) روی آورد. او مقصد و قبلهٔ اصلی برای تمام جان‌های مشتاق است.
منشأ فیض و برکت: مانند کعبه که منبع برکت و رحمت است، رسول نیز منبع تمام فیوضات معنوی و برکات الهی است. کسی که به او روی آورد، از سعادت و کمال بی‌بهره نخواهد بود.
به عبارت دیگر، در نگاه مولانا، راه رسیدن به خدا، از طریق پیروی از رسول و عشق به او می‌گذرد. این عشق و پیروی، مانند طواف به دور کعبهٔ واقعی، انسان را به مقصد نهایی می‌رساند.
این مفهوم در بسیاری از اشعار مولانا، به ویژه در نعت‌های او، به وضوح دیده می‌شود.