کعبه خامشان
در ادبیات عرفانی مولوی، «کعبه خامشان» عبارتی بسیار عمیق و پرمعناست که به مفهوم سکوت و سکوت باطنی اشاره دارد. این عبارت در دیوان شمس، غزل شماره ۱۵۲۱، به صراحت آمده است:
«یار ما کعبهٔ خامشان است / روی بر وی کن و خموشی ورز»
معنای «کعبه خامشان»
این عبارت به معنای قبله و مقصد کسانی است که به سکوت و سکون باطنی رسیده‌اند. برای درک این مفهوم، باید معنای «خاموشی» را در شعر مولوی دانست.
خاموشی، سکوت باطنی است: خاموشی برای مولوی تنها به معنای سکوت زبانی نیست، بلکه به معنای خاموش کردن ذهن، نفس و هوای نفس است. این حالتی است که فرد از هرگونه گفتار، اندیشه و قیل و قال درونی دست می‌کشد تا بتواند به حقیقت گوش فرا دهد.
کعبه، قبلهٔ روح است: کعبه نماد مقصد نهایی و حقیقت الهی است. وقتی مولوی معشوق (یا یار) را «کعبه خامشان» می‌نامد، یعنی تنها راه رسیدن به او از طریق خاموشی و سکوت درونی است.
به عبارت دیگر، مولوی با این بیت می‌گوید که برای رسیدن به معشوق و قبلهٔ حقیقی، نیازی به کلمات و استدلال‌های عقلانی نیست؛ بلکه باید روی به سوی او کرد و سکوت را پیشه گرفت. این سکوت، راهی برای ورود به عالم باطن و وصل به حقیقت است.