برداشت

در دیوان شمس، غزل شماره ۸۷۴، مولوی با یک تصویر شگفت‌انگیز و معکوس، به مفهومی عمیق و عرفانی اشاره می‌کند:

«امروز کعبه بین که روان شد به سوی حاج / کز وی هزار قافله فرخنده می‌شود»

معنای «کعبه روان شد به سوی حاج»

این بیت یکی از زیباترین تعابیر مولوی دربارهٔ جذب الهی و رحمت خداوند است. به طور معمول، این حجاج و زائران هستند که به سوی کعبه می‌روند، اما مولوی این قاعده را برهم می‌زند و می‌گوید: «امروز کعبه به سوی حاجی روان شد.»

این تصویر نمادی از چند حقیقت عرفانی است:

• کشش معشوق به سوی عاشق: این عبارت نشان‌دهندهٔ این حقیقت است که اگرچه سالک با تلاش و اشتیاق به سوی خدا حرکت می‌کند، اما در اصل، این کشش الهی است که او را به سوی خود می‌خواند. این سفر، دوطرفه است و لطف و عنایت خداوند همیشه پیش از حرکت بنده وجود دارد.

• لطف الهی: این بیت معجزه و کرامت عشق را به تصویر می‌کشد. برای عارفی که دلش سرشار از عشق است، لازم نیست رنج سفر بکشد، چرا که خودِ حقیقت (کعبه) به سوی او می‌آید.

• باطن، مهم‌تر از ظاهر است: مولوی بار دیگر تأکید می‌کند که مکان فیزیکی اهمیت ندارد، آنچه مهم است دل پرشور و با اخلاص بنده است. اگر دل پاک باشد، حقیقت به آن دل وارد می‌شود و آن را به کعبه تبدیل می‌کند.

به طور خلاصه، این بیت یک پیام امیدبخش برای سالکان دارد: اگر تو با تمام وجود به سوی حقیقت حرکت کنی، گاهی حقیقت نیز برای در آغوش گرفتن تو، از جای خود برمی‌خیزد و به سویت می‌آید.