در دیوان شمس، غزل شماره ۱۹۹، مولوی در بیتی به عبارت «عشق حج کعبه» اشاره می‌کند:
«روز از سفر به فاقه و شب‌ها قرار نی / در عشق حج کعبه و دیدار مصطفا»
معنا و مفهوم «عشق حج کعبه»
این عبارت به معنای عشقی عمیق و اشتیاق شدید به سفر حج و زیارت خانهٔ کعبه است.
مولوی در این غزل، حالت روحی و جسمیِ عاشقی را توصیف می‌کند که در راه زیارت و رسیدن به مقصد مقدس، سختی‌ها را تحمل می‌کند و شب و روز آرام و قرار ندارد. این عشق به حج، تنها یک سفر فیزیکی نیست، بلکه یک سفر روحانی و درونی است که در آن، هر قدم به سوی کعبه، با عشق و اشتیاق به دیدار معشوق همراه است.
در این بیت، مولوی به طور مستقیم به حج ظاهری و خانهٔ خدا اشاره دارد و آن را با دیدار پیامبر اکرم (ص) پیوند می‌دهد. این نشان می‌دهد که در نگاه او، سفر حج با تمام مناسک آن، یک عمل عبادی است که با عشق و اشتیاق درونی تکمیل می‌شود و این عشق، انگیزهٔ اصلی تحمل سختی‌های راه است.