برداشت

این بیت زیبا از نظامی گنجوی، از بخش «سخنی چند در عشق» در منظومهٔ خسرو و شیرین ، به توصیف جامع و همهجانبهٔ عشق می‌پردازد. اسکان با یک پارادوکس هنرمندان، همه تضادها را در وجود عشق حل می‌کند.

تحلیل بیت

این بیت در ستایش عشق است و می‌گوید که عاشق چنین نیرویی است که تمام مرزها و تضادهای ظاهری را از بین میبرد:

• «هم از قبله هم از لات می گوید» :

  • قبله ، نمادی از عبادت رسمی، یگانه‌پرستی و جهت‌گیری به سوی خداست.

  • لات ، نمادی از بت‌پرستی، گمراهی و بی‌دینی است.

  • می‌گوید عشق چنان قدرتی دارد که می‌تواند هم از قداست بگوید و هم از بی‌قیدی باشد. این یعنی عشق در هر دو سوی، از مذهب رسمی تا بت‌پرستی، حضور دارد.

• "همش کعبه خزینه هم خرابات" :

  • کعبه خزینه : کعبه نماد قداست و خزینه نماد گنج و ارزش است. این ترکیب به این معنی است که عشق، از گنج‌های معنوی و حقایق ارزشمند است.

  • خرابات : نمادی از رهایی، بی‌قیدی و مستی است که از قوانین و هنرهای اجتماعی و دینی آزاد است.

  • این از بیت نیز می‌کند که عشق در عین قداست (کعبه)، می‌تواند رها و بی‌قید (خرابات) باشد.

زن

نظامی با این بیت، عشق را به عنوان یک نیروی فراگیر و بی‌نهایت معرفی می‌کند. او معتقد است که عشق، نه تنها در یک مکان مقدس یا یک فکر خاص، بلکه در تمام وجود انسان، از بهترین تا پست‌های آن‌ها، حضور دارد. عشق، قادر است همه تضادها را در هم آمیزد و از هر یک، زیبایی و حقیقتی تازه بیرون بکشد. این نگاه، عشق را به والاترین مقام در جهانبینی نظامی می‌رساند.