در غزل شماره ۲۰۸ حافظ، ارتباط میان کعبه و عصمت در یک بیت کلیدی مطرح شده است که به نوعی نگاه عمیق و عرفانی او را به این دو مفهوم نشان میدهد.
کعبه: نماد مکان مقدس
در این غزل، کعبه نماد مکان مقدس و قبلهگاه مسلمانان است. این مکان به خودی خود ارزشمند و محترم است.
عصمت: نماد پاکی و بیگناهی
عصمت در اینجا به معنی پاکی، بیگناهی و دوری از گناه است. این مفهوم بیشتر به طهارت باطن و پاکی روح اشاره دارد.
پیوند کعبه و عصمت
حافظ این دو مفهوم را در بیت زیر به هم پیوند میدهد:
"نبود خیر در آن خانه که عصمت نبود"
"چون طهارت نبود کعبه و بتخانه یکیست"
اگرچه این دو مصرع در بیتهای جداگانهای قرار دارند، اما پیام آنها به هم مرتبط است. حافظ به صورت کلی میگوید که در هر مکانی (خانه) که عصمت (پاکی و بیگناهی) نباشد، خیر و برکتی وجود ندارد. سپس این مفهوم را به صورت خاصتر به کعبه تعمیم میدهد و میگوید اگر طهارت باطن نباشد، کعبه نیز با بتخانه تفاوتی نخواهد داشت.
این نگاه نشان میدهد که در نظر حافظ، قداست یک مکان (مانند کعبه) نه به سنگ و بنای آن، بلکه به پاکی و عصمت درونی عبادتکنندگانش بستگی دارد. به عبارت دیگر، اگر چه کعبه نماد پاکی و توحید است، اما این پاکی تنها زمانی برای سالک محقق میشود که خود او از درون به عصمت و خلوص رسیده باشد.