در ابیات منتخب انوری، حاجی جایگاه ویژهای دارد و به عنوان یک نماد برای ارادت، خضوع و جستجوگر توصیف میشود. انوری با پیوند زدن حاجی به ممدوح خود، مقام و مرتبهٔ ممدوح را بالا میبرد.
۱. حاجی به مثابهٔ جستجوگر و متقاضی
در دیدگاه انوری، حاجی نه تنها یک زائر مذهبی، بلکه یک جستجوگر است که برای برآورده شدن آرزوهایش به سوی کعبه میرود. انوری این جستجو را با رجوع مردم به سوی ممدوح پیوند میزند و میگوید:
بارگاهت کعبه، مردم حاج و درگاهت حرم
در این بیت، مردمانی که به بارگاه ممدوح مراجعه میکنند، به حاجیانی تشبیه شدهاند که برای رسیدن به مقصود خود (برآورده شدن آرزوها) به سوی کعبه میروند.
۲. حاجی به مثابهٔ نماد ارادت و خضوع
در یک بیت دیگر، حاجی به عنوان نمادی از ارادت و خضوع به کار رفته است. انوری میگوید که شخصی عزم حج کرده تا در کنار کعبه، برای پادشاه دعا کند:
چو حلقهٔ در کعبه بگیرم از سر صدق برای دولت و عمرش دعا کنم بسیار
این بیت نشان میدهد که دعا برای ممدوح، آنقدر با ارزش است که باید در مقدسترین مکان ممکن، یعنی کعبه، انجام شود. این امر، جایگاه ممدوح را تا حد یک مقام مقدس ارتقاء میدهد.
۳. حاجی و دشواری سفر
در یکی از ابیات، انوری به دشواری سفر حج اشاره کرده و از آن برای توصیف دشواری رسیدن به ممدوح استفاده میکند:
نتوان سوی کعبه رفت...
در این بیت، سفر به سوی کعبه به عنوان یک عمل دشوار و پر مشقت نشان داده میشود. انوری این دشواری را با سختیهای رسیدن به ممدوح مقایسه میکند که این امر نشاندهندهٔ ارزش والای ممدوح و عظمت او است.