در غزلیات خواجوی کرمانی، استفاده از عبارات فازی (Fuzzy expressions) یک ویژگی برجسته است که به زبان شعر او عمق و پیچیدگی می‌بخشد. عبارات فازی، کلماتی هستند که مرزهای معنایی آنها کاملاً مشخص نیست و به جای یک معنای دقیق و ثابت، طیفی از معانی را در بر می‌گیرند. این شیوهٔ بیان، برای مفاهیم عرفانی که فراتر از درک منطقی هستند، بسیار مناسب است.
نقش عبارات فازی در عرفان خواجو
عبارات فازی در شعر خواجو، ابزاری برای بیان تناقضات و ابهامات ذاتی در تجربهٔ عرفانی هستند. عرفان بر پایهٔ تجربهٔ شهودی بنا شده است که نمی‌توان آن را به صورت سیاه و سفید بیان کرد. خواجو با استفاده از این کلمات، فضایی برای درک شهودی ایجاد می‌کند و خواننده را به سفری درونی دعوت می‌کند.
بیان حالات درونی: مفاهیمی مانند عشق، مستی، درد و حیرت حالات درونی و غیرقابل تعریف هستند. خواجو برای توصیف این حالات، از عباراتی استفاده می‌کند که به جای تعریف دقیق، حسی از آن را منتقل می‌کنند. برای مثال، کلماتی مانند "شاید"، "گویا"، "نیمی" و "اندکی" به این احساسات ابهام می‌بخشند.
شکستن مرزهای منطقی: خواجو در اشعار خود، مرزهای بین دوگانه‌هایی مانند کعبه و بتخانه، زهد و رندی، و عقل و جنون را محو می‌کند. عبارات فازی به او کمک می‌کنند تا نشان دهد این مرزها در نگاه عارف اعتباری ندارند و هر دو سوی طیف به یک حقیقت واحد اشاره دارند. به عنوان مثال، در جایی که می‌گوید "در مذهب ما کعبه و بتخانه یکیست"، مرز منطقی میان این دو را کاملاً از بین می‌برد.
ترکیب اضداد: عبارات فازی در شعر خواجو اغلب برای ترکیب اضداد به کار می‌روند. این ترکیب، نمادی از مرتبهٔ جمع‌الجمع در عرفان است. در این مرتبه، عارف به درکی می‌رسد که در آن، اضداد به هم می‌پیوندند و حقیقت در هر دو سو نمایان می‌شود. به عنوان مثال، "مخمور" به معنی مست و "دل افروخته" به معنی دارای دل روشن و بیدار، دو مفهوم متضادند که خواجو آنها را در یک شخص جمع می‌کند.
در نهایت، استفاده از عبارات فازی در غزلیات خواجو، نشان‌دهندهٔ نگاه عمیق او به جهان است. او معتقد است که حقیقت نه در یک معنای ثابت و مشخص، بلکه در طیفی از معانی نهفته است که با عقل قابل درک نیستند و تنها با قلب می‌توان به آنها رسید.