در ادبیات عرفانی فارسی، و به‌ویژه در شعر عراقی، کلمات مطرب، می، و میکده سه اصطلاح عرفانی کلیدی هستند که اغلب در کنار یکدیگر می‌آیند و مجموعه‌ای از استعارات برای بیان تجربهٔ وصل، عشق الهی، و ساحت وحدت را تشکیل می‌دهند.
۱. می (شراب)
مفهوم: شراب در شعر عرفانی، نماد عشق الهی، فیض ازلی و تجربهٔ بی‌خودی است. این می یا باده مادی نیست، بلکه نوری است که عقل و هوشیاری محدود سالک را زائل می‌کند تا حقیقت را ببیند.
نقش: ایجاد مستی، جذبه و وجد برای رسیدن به مقام بی‌خودی و فنای نفس.
نمود در قصیدهٔ ۱۴ عراقی:
"همه جهان سرمست / از می وصل و بی‌خبر ز وصال" (می وصل: شراب عشق و فیضی که باعث وصل دائمی می‌شود.)
۲. میکده (خرابات)
مفهوم: میکده یا خرابات، نماد مکانی است که در آن انکار عقل و خودی صورت می‌گیرد و حقیقت از حجاب ریا و عقل آزاد می‌شود. این مکان فیزیکی نیست، بلکه مقام بی‌رنگی و وحدت است.
نقش: محلی برای فنای نفس، رهایی از قید عقل و صورت و رسیدن به آزادی مطلق عرفانی. میکده جایی است که در آن دوگانگی و تمایز کنار گذاشته می‌شود.
نمود در قصیدهٔ ۱۴ عراقی:
اگرچه کلمهٔ "میکده" به کار نرفته، اما "آن خانه" یا "صفه" (مقام وحدت) کارکردی شبیه به میکده دارد؛ زیرا عقل در آنجا مجال ندارد و تنها طاهران راه می‌یابند.
۳. مطرب
مفهوم: مطرب یا ساقی، نماد جذبهٔ الهی، امر حق، یا تجلی عشق است که باعث حرکت و وجد سالک می‌شود. مطرب با نوای خود، سالک را از خواب غفلت بیدار می‌کند و به عالم معنی می‌کشاند.
نقش: واسطهٔ فعال برای انتقال فیض و بیدار کردن دل. مطرب با ساز و آواز (جذبهٔ عشق) بساط وصال را پهن می‌کند.
نمود در قصیدهٔ ۱۴ عراقی:
"مطرب عشق برکشید سرور / وصل را داد جام مالامال" (مطرب عشق: نیروی فعال و الهی عشق که بساط شادی و وصال را برپا می‌کند.)
جمع‌بندی: سه ضلع مثلث وصال
این سه اصطلاح یک فرآیند کامل عرفانی را نشان می‌دهند:
میکده (مکان): ساحت وحدت و آماده‌سازی برای رهایی از کثرت.
می (محتوا): عشق و فیض الهی که به سالک عطا می‌شود.
مطرب (فاعل): نیروی جذبه و امر حق که بساط وصال را می‌آراید و سالک را به مستی می‌کشاند.
این مجموعه، ابزاری برای بیان تجربهٔ بی‌واسطهٔ وحدت است که نمی‌توان آن را با زبان عادی توضیح داد.