ترکیب «حرم کعبه» در شعر فخرالدین عراقی، نمادی از حریم مقدس شریعت و قلمرو زاهدان است و به طور مشخص در تقابل با حقیقت و باطن به کار می‌رود.
این ترکیب در ابیات مشهور زیر آمده است:
به طواف کعبه رفتم به حرم رهم ندادند که برون در چه کردی؟ که درون خانه آیی؟
(عراقی، غزلیات، غزل‌های شمارهٔ ۲۹۰ و ۲۹۵)
تحلیل نماد «حرم کعبه»
در این بیت، «حرم کعبه» (یا به اختصار «حرم») مکانی است که عبادت‌های ظاهری در آن انجام می‌شود و نگهبانان و متولیان آن، نمایندگان زهد ظاهری و اجرای شریعت هستند.
۱. ممانعت از ورود
شاعر که با طواف ظاهری (عمل جسمانی) به در حرم کعبه رفته، با ممانعت روبه‌رو می‌شود. این ممانعت نمادی از آن است که اعمال ظاهری بدون اخلاص باطنی برای ورود به حقیقت کافی نیست.
۲. اهمیت عمل بیرون از حرم
پاسخ ممانعت‌کنندگان، هسته اصلی نقد عراقی به زهد ریایی است: «که برون در چه کردی؟»
برون در: اشاره به زندگی روزمره، معاملات، اخلاق، و کیفیت سلوک در دنیای واقعی دارد.
درون خانه: اشاره به حقیقت، معرفت، و وصل الهی دارد.
این به آن معناست که حرم کعبه صرفاً با قدم گذاشتن جسمی به دست نمی‌آید؛ بلکه تنها زمانی ارزش پیدا می‌کند که رفتار و اعمال شخص در بیرون از حرم (که نماد صدق و پاکبازی است) شایسته ورود به حریم حقیقت باشد.
نتیجه‌گیری
در نگاه عراقی، حرم کعبه اگرچه خود مقدس است، اما نمایندهٔ راه ریاضت و شریعت است که می‌تواند توسط زاهدان ریاکار انحصاری شود. ارزش واقعی در صدق درونی و پاکبازی است، که عراقی آن را در قمارخانه و میکده (نه در حرم) یافته است:
به قمار خانه رفتم، همه پاکباز دیدم چو به صومعه رسیدم همه زاهد ریایی