در اشعار قاآنی، کعبه به عنوان یک ابزار قدرتمند برای رسیدن به هدف مدحی و سیاسی به کار رفته است. قاآنی به عنوان شاعر دربار قاجار، از قداست و نمادگرایی کعبه استفاده میکند تا جایگاه ممدوحان خود را بالا برد و در نهایت، به مادی و اجتماعی دست میدهد.
۱. توجیه قدرت و میت آغازبخشی
یکی از اصلیترین مدحی قاآنی، توجیه و آغازیتبخشی به قدرت حاکمان است. او با تشبیه ممدوحان به کعبه، به آنها قداستی الهی میبخشد. این کار به پادشاهان کمک میکند تا حاکمیت خود را شروع کند و به نظر الهی جلوه دهد و در نتیجه، به راحتی بر مردم حکومت کنند.
مثال:
جهدها دارد جهان تا درگه عالیش قبلهٔ احرار کعبهٔ ایمان کند
در این بیت، قاآنی درگاه ممدوح را به «کعبهٔ» تشبیه میکند و با این کار، مخاطب القا میکند که ایمان به ممدوح، ایمان ایمان به خدا، یک امر مقدس است.
۲. اغراق و بزرگنمایی مقام ممدوح
هدف دیگر، اغراق و بزرگنمایی مقام ممدوح است. قاآنی با استفاده از کلمات و مناسک مرتبط با حج، مقام ممدوح را تا سطح یک مکان مقدس بالا میبرد و او را به مرکزی برای تمام مردم تبدیل میکند.
مثال:
ابنای زمان را در او کعبه حاجت از بس که همی سیم بر افشاند و گوهر
در این بیت، ممدوح به «کعبه حاجت» تشبیه شده و این نشان میدهد که شاعر میخواهد او را به عنوان تنها مرجع برای نیازهای مردم معرفی کند. این یک اغراق برای ستایش ممدوح است.
۳. کسب اطلاعات مادی و اجتماعی
هدف نهایی شاعر از استفاده از ابزاری از کعبه، کسب اطلاعات شخصی است. قاآنی با ستایش اغراقآمیز، خود را به دربار نزدیک میکند، مورد لطف و مرحمت قرار میگیرد و به جایگاه ملکالشعرایی میرسد. این امر نشان میدهد که در شعر قاآنی، از یک نماد مذهبی به یک ابزار برای پیشرفت و بقای شخصی تبدیل شده است.