به منظور دسته‌بندی اشعار عرفی شیرازی بر اساس مضامین اصلی و ویژگی‌های سبکی آنها، می‌توان آثار منتخب او را به چند دسته کلیدی تقسیم کرد. این دسته‌ها به درک بهتر جهان‌بینی عرفی و عمق فکری او کمک می‌کنند.
۱. اشعار عرفانی و تقابل‌های فلسفی
این دسته از اشعار، ستون فقرات اندیشه عرفی را تشکیل می‌دهند. او در این سروده‌ها با استفاده از نمادها و تقابل‌های رایج عرفانی، به بیان دیدگاه‌های خود دربارهٔ عشق حقیقی، جایگاه انسان و مسیر رسیدن به حقیقت می‌پردازد.
کعبه در برابر دیر و بتخانه: عرفی به کرات، کعبه (نماد شریعت و عبادت ظاهری) را در مقابل دیر و بتخانه (نماد عشق و حقیقت باطنی) قرار می‌دهد. او معتقد است که هر دو مکان می‌توانند به یک حقیقت واحد منتهی شوند و آنچه اهمیت دارد، نیت و پاکی دل است، نه ظاهر اعمال.
نمونه:
"مگو که کعبه ز بتخانه خوشتر است / هر جا که هست جلوهٔ جانانه خوشتر است"
"خواهی به کعبه رو کن و خواهی به سومنات / دل بد مکن که شش جهت از بهر طاعت است"
عشق در برابر عقل و زهد: عرفی، عشق را تنها راه رسیدن به حق می‌داند و عقل و زهد خشک را مانع این مسیر می‌شمارد. او رندی و بی‌قیدی عاشقانه را بر پارسایی ظاهری ترجیح می‌دهد.
نمونه:
"اگر به کعبه عبادت کنم، کنشت من است / اگرچه حسن عمل نیست، اجر آن هم نیست" (در این بیت او حتی اعمال مذهبی‌اش را نیز بی‌ارزش می‌شمارد اگر با خلوص همراه نباشد.)
۲. اشعار با مضامین عاشقانه (زمینی و آسمانی)
در این اشعار، عرفی از زبان عشق برای بیان دغدغه‌های درونی خود استفاده می‌کند. این عشق گاه جنبه زمینی دارد و به زیبایی معشوق و فراق از او اشاره می‌کند، اما اغلب پلی برای رسیدن به معشوق حقیقی (خداوند) است.
وصف معشوق و شیوهٔ عاشقی: عرفی به توصیف جزئیات چهره و رفتار معشوق می‌پردازد، اما همواره از این توصیفات برای بیان مفاهیم عمیق‌تر بهره می‌برد.
نمونه:
"یک نگاهی است که شایستهٔ دیداری هست / ساکن کعبه کجا، دولت دیدار کجا" (در این بیت، دیدار معشوق آنقدر ارزشمند است که کعبه در برابر آن بی‌اهمیت می‌شود.)
۳. اشعار مدحی و توصیفی
عرفی قصیده‌سرای چیره‌دستی بود و این اشعار اغلب در ستایش بزرگان عصر او سروده شده‌اند. این سروده‌ها علاوه بر جنبهٔ تاریخی، نکات لطیف عرفانی و اخلاقی نیز در خود دارند.
مدح میرزا عبدالرحیم خان‌خانان: بسیاری از قصاید او در مدح این شخصیت برجسته سروده شده است که نشان‌دهندهٔ جایگاه عرفی در دربار گورکانیان هند است.
ستایش ائمه و بزرگان دینی: او در قصایدی به مدح حضرت علی (ع) و بزرگان دین پرداخته است که ارادت عمیق او را به اهل بیت نشان می‌دهد.
نمونه:
"ای کعبه وجود تو دارالامان علم" (خطاب به حضرت علی (ع))
۴. رباعیات و قطعات با مضامین اخلاقی و انتقادی
این اشعار کوتاه، چکیدهٔ تفکرات عرفی را در قالب‌های موجز بیان می‌کنند.
انتقاد از ریا و تظاهر: عرفی در رباعیات خود، ریاکاران و زاهدان خشک‌مغز را نقد می‌کند و آنها را از راه حقیقت دور می‌داند.
بیان فلسفی و نگاه به هستی: در بسیاری از رباعیات، او به مسائل فلسفی چون مرگ، زندگی، و پیچیدگی‌های وجود می‌پردازد.
نمونه:
"هم خادم کعبه‌ایم و هم پیر کنشت / همخوابهٔ دوزخیم و هم شیر بهشت" (بیان اوج تسامح فکری و فراتر رفتن از مرزهای ظاهری دین.)