رمی جمرات
رَمی جَمَرات یکی از مناسک حج است که به معنای سنگ زدن به نمادهای شیطان است. این مراسم در منا و در سه محل مشخص (جمرهٔ اُولی، جمرهٔ وُسطی و جمرهٔ عُقبی) برگزار می‌شود. در معنای ظاهری، این عمل یادآور داستان حضرت ابراهیم (ع) است که در مسیر قربانی کردن فرزندش، شیطان سه بار در برابر او ظاهر شد و ابراهیم با سنگ زدن، او را از خود دور کرد. رمی جمرات نماد مبارزهٔ دائمی انسان با شیطان و وسوسه‌های نفسانی است.
رمی جمرات در قرآن و احادیث
در قرآن کریم به طور مستقیم به واژهٔ «رمی جمرات» اشاره نشده، اما آیات متعددی به مبارزه با شیطان و محکم کردن رابطهٔ خود با خداوند اشاره دارند. در آیهٔ ۱۸۵ سورهٔ اعراف، به اغواگری شیطان و نیاز به پناه بردن به خدا تأکید شده است:
وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ (بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌برم.) این آیه و آیات مشابه، مبنای اصلی رمی جمرات را در مبارزه با شیاطین (چه شیاطین بیرونی و چه وسوسه‌های نفسانی) قرار می‌دهند.
رمی جمرات در ادبیات عرفانی
در شعر عرفانی فارسی، رمی جمرات از یک عمل فیزیکی به نمادی از جهاد با نفس اماره و مبارزه با خودپرستی تبدیل شده است. شاعران عارف بر این باورند که شیطان اصلی، در درون انسان نهفته است و برای غلبه بر او، باید از تعلقات و خودبینی رها شد.
۱. رمی جمرات به مثابهٔ جهاد با نفس
شاعران عارف، سنگ زدن به نماد شیطان را نمادی از غلبه بر نفس و شکستن بت‌های درونی می‌دانند.
مولانا: «سنگ زدن به شیطان، چه حاصل کند؟! / شیطان تو در درون است، خود را سنگ زن» در این نگاه، نبرد اصلی در میدان درون انسان رخ می‌دهد و اگر نفس اماره رام نشود، رمی جمرات ظاهری بی‌فایده است.
۲. رمی جمرات به مثابهٔ قربانی کردن تعلقات
برخی شاعران، رمی را به قربانی کردن تعلقات و رها شدن از قیدهای دنیوی تفسیر می‌کنند.
عطار: «سنگی بزن بر سر نفس خود، چو ابراهیم / تا رهایی یابی از بند این ابلیس رجیم» در این بیت، رمی نمادی از رهایی از قیدهای نفسانی و رسیدن به آزادی حقیقی است.
به طور کلی، رمی جمرات در نگاه عارفان، نمادی از مبارزهٔ دائمی و درونی انسان با وسوسه‌های نفس، خودخواهی و تعصبات است. این عمل به مخاطب یادآوری می‌کند که برای رسیدن به قرب الهی، باید از شیطان درون رها شد.