کشف الاسرار رشیدالدین میبدی، تواضع و مجاهده از مفاهیم کلیدی هستند که در ارتباط با مناسک حج و مفاهیم عرفانی به کار میروند. میبدی این دو مفهوم را به عنوان دو رکن اصلی در سیر و سلوک سالک معرفی میکند.
تواضع
در نگاه میبدی، تواضع حالتی از فروتنی و بندگی است که عارف را در برابر خداوند قرار می دهد.
تواضع در برابر کعبه: میبدی از عادت بزرگان در پابرهنه وارد می شود به کعبه یاد می کند و این عمل را نمادی از تواضع و فروتنی در برابر حرمت و قداست خانه خدا می دهد.
تواضع دل: این تواضع تنها در اعمال ظاهری خلاصه نمیشود، بلکه باید از درون و دل سرچشمه گرفته شود. همانطور که او در جایی دیگر، کعبهی دل را در برابر مصطبهی نفس قرار میدهد، تواضع واقعی نیز در گرو فروتنی باطن است.
مجاهده
مجاهده در اندیشه میبدی، به معنای تلاش و مبارزه درونی برای رسیدن به حقیقت است. این مفهوم با رنج و سختی در مسیر سلوک همراه است.
رسیدن به کعبهٔ وصل: میبدی میگوید که به کعبهٔ مواصلت (وصال با خداوند) تنها با تحمل سختیها و مجاهدهها ممکن است برسد. او در جایی دیگر اشاره می کند که «بی رنج کسی گنج ندید، و بی غصه محنت کسی که نرسید».
مجاهده با نفس: این مجاهده بیشتر در مبارزه با نفس اماره و رذایل اخلاقی است. سالک باید با مجاهده، نفس خود را اسیر و دل خود را بر آن چیره کند.
در نهایت، میبدی با پیوند تواضع و مجاهده ، مسیری اخلاقی و عرفانی را برای سالک ترسیم میکند. در این مسیر، تواضع شرط ورود به بندگی است و مجاهده ابزار رسیدن به حقیقت است.