هر یک از شاعران و نویسندگان مورد بحث، برای بیان دیدگاههای خود درباره دنیا و آخرت، اصطلاحات و تعابیر اختصاصی داشتهاند که به شناخت بهتر سبک فکری آنها کمک میکند. در ادامه به مهمترین این اصطلاحات اشاره میشود.
۱. رشیدالدین میبدی
بساطی در نوشتنی: تعبیری برای دنیا که نشان میدهد دنیا مانند صفحهای است که هر لحظه نوشتههای آن پاک میشود و ناپایدار است.
پل گذشتنی: این اصطلاح، دنیا را به پلی تشبیه میکند که باید از آن عبور کرد، نه اینکه در آن ساکن شد.
یاد و یادداشت: این عبارت، اوج دیدگاه عرفانی میبدی را نشان میدهد و به معنای هدف نهایی سالک است که نه دنیا و نه آخرت، بلکه یاد و حضور دائمی خداوند است.
۲. سیف فرغانی
دامگاه دنیا: سیف دنیا را به دامگاهی تشبیه میکند که انسان را به خود مشغول و اسیر میسازد و مانع از حرکت او به سوی آخرت میشود.
همرهان رهزن: این اصطلاح، مردم دنیا را به کسانی تشبیه میکند که به جای همراهی در مسیر درست، انسان را از راه بازمیدارند.
۳. اوحدی مراغهای
رباط مردمخوار: اوحدی دنیا را به کاروانسرایی تشبیه میکند که انسانها را در خود میبلعد و به آنها اجازه آرامش و قرار نمیدهد.
۴. صائب تبریزی
بیکاری: این اصطلاح در نگاه صائب به معنای سرگردانی و بیهویتی معنوی است. این وضعیت، حالتی است که فرد نه به دنیا و نه به آخرت تعلق دارد.
دیوار مایل: صائب این اصطلاح را برای بیان ناسازگاری دنیا و آخرت به کار میبرد. او معتقد است که با مایل شدن به هر کدام، دیوار دیگری فرو میریزد.
دو قطره اشک: این اصطلاح، اوج بیتفاوتی عرفانی صائب را نشان میدهد. او دنیا و آخرت را در برابر عظمت معشوق، به دو قطره اشک بیارزش تشبیه میکند.
۵. ناصرخسرو
قنطره: ناصرخسرو با استناد به حدیث نبوی، دنیا را "قنطره" یا "پل" مینامد که تأکید بر موقتی بودن و گذرگاه بودن آن دارد.
مدت بقاء نفس در جسد: این اصطلاح، تعریف فلسفی ناصرخسرو از دنیاست که آن را نه یک مکان فیزیکی، بلکه یک وضعیت وجودی میداند.