در تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار، رشیدالدین میبدی در مواجهه با مفاهیم دنیا و آخرت، به چندین مسئله و مشکل کلیدی اشاره میکند که درک او را از این دو جهان عمیقتر میکند. این مشکلات و چالشها، اغلب جنبههای اخلاقی و معرفتی دارند و به شرح زیر دستهبندی میشوند:
۱. مسئله فریبندگی دنیا
میبدی به کرات به مشکل فریبندگی دنیا اشاره میکند. او دنیا را به مثابه یک بساط فانی و موقت میبیند که با زرق و برق خود، انسان را از حقیقت غافل میکند. مشکل اصلی اینجاست که انسانها به جای استفاده از دنیا به عنوان ابزاری برای آخرت، به آن دل میبندند و به همین دلیل، از مسیر اصلی گمراه میشوند. داستان قارون که ثروتش به هلاکت او انجامید، نمونه بارز این مشکل است.
۲. مسئله تقدم دنیا بر آخرت
مشکل دیگری که میبدی مطرح میکند، تقدم دادن دنیا بر آخرت است. انسانها در بسیاری از موارد، منافع زودگذر دنیوی را بر سعادت جاودان اخروی ترجیح میدهند. میبدی به کسانی اشاره میکند که "دنیا خریدند و آخرت فروختند" و این عمل را بزرگترین اشتباه انسان میداند. این مسئله در احادیثی مانند "زوال الدنیا اهون عند اللَّه من قتل رجل مؤمن" به روشنی بیان شده است.
۳. مسئله اعمال بدون اخلاص
میبدی به مشکل انجام اعمال بدون اخلاص نیز میپردازد. او هشدار میدهد که اگر اعمالی همچون ریاضتها و رنجها، صرفاً برای خودنمایی و بدون ایمان واقعی انجام شوند، در آخرت بیارزش خواهند بود و نتیجهای جز "هباء منثور" (گرد و غبار پراکنده) نخواهند داشت. این مسئله نشان میدهد که ارزش اعمال نه به ظاهر آنها، بلکه به نیت و اخلاص پشت آنهاست.
۴. مسئله حجاب بودن هر دو جهان
در اوج نگاه عرفانی میبدی، مشکلی عمیقتر مطرح میشود: حجاب بودن دنیا و آخرت. برای سالک واصل، نه تنها دنیا و تعلقات آن، بلکه حتی پاداشهای اخروی و بهشت نیز میتوانند مانعی برای رسیدن به ذات حق باشند. این مشکل، انسان را به یک انتخاب دشوار وادار میکند: رهایی کامل از هر دو جهان برای رسیدن به مقام فنا و قرب الهی. این دیدگاه، هدف نهایی را نه دنیا و نه آخرت، بلکه صرفاً "یاد و یادداشت" خداوند میداند.