امیر معزی
امیر معزی و تصویر ملائکه در شعر او
امیر معزی (قرن 5 هجری)، از استادان بزرگ قصیده‌سرایی در دوره سلجوقی، در اشعار خود نگاهی ویژه به ملائکه دارد که از چند منظر قابل بررسی است:
۱. ملائکه در مقام حافظان و ناظران انسان
در قصیده شماره ۴۰۶ می‌خوانیم:
"گماشته است خدای از ملائکه دو رقیب
نشسته‌اند تو را هر دو بر یسار و یمین"
این تصویر بیانگر:
اشاره به فرشتگان موکل بر انسان (فرشته راست و چپ)
نقش ثبت اعمال انسان‌ها (مطابق با آیات قرآن)
جنبه نظارتی و محاسبه‌گر ملائکه
۲. ویژگی‌های ملائکه در نگاه معزی
ویژگی شرح نمونه شعرمنبع قرآنی
نگهبان"دو رقیب""نشسته‌اند تو را...""إذ یتلقّی المتلقیان"
خادمان الهی"گماشته است خدای"-"علیها ملائكة غلاظ شداد"
ثبت‌کنندگان--"كراماً كاتبین"
۳. کارکردهای ادبی ملائکه در شعر معزی
۱. ابزار مدح: با اشاره به نظارت فرشتگان بر نیکی‌های ممدوح
۲. ترساندن از گناه: با یادآوری ثبت اعمال توسط ملائکه
۳. تأیید مشروعیت: با نسبت دادن حاکم به تأیید فرشتگان
۴. مقایسه با معاصران
شاعرتفاوت نگاه
معزی ملائکه مدحی-اخلاقی
انوری ملائکه حماسی
وطواط ملائکه عقلانی
سنایی ملائکه عرفانی
۵. نوآوری‌های معزی در تصویر ملائکه
۱. استفاده از ملائکه در بستر مدح سیاسی
۲. تأکید بر جنبه اخلاقی-تربیتی فرشتگان
۳. ترکیب مفاهیم قرآنی با نیازهای زمانه
۴. شخصیت‌پردازی ملائکه به عنوان "رقیب" انسان
۶. تحلیل سبک‌شناختی
استفاده از تعبیر "رقیب" برای ملائکه (نوآوری زبانی)
ترکیب "یسار و یمین" (ایجاز هنرمندانه)
تناسب تصویر ملائکه با فضای قصیده‌های مدحی
۷. نتیجه‌گیری
امیر معزی ملائکه را:
۱. بیشتر در نقش مدحی و اخلاقی به کار می‌گیرد
۲. از مفاهیم قرآنی به شکل کاربردی استفاده می‌کند
۳. با زبانی ساده و مؤثر تصویر می‌کند
۴. در خدمت اهداف سیاسی-اجتماعی زمانه قرار می‌دهد
این نگاه عملی و زمینی به ملائکه، امیر معزی را از دیگر شاعران هم‌عصرش متمایز می‌سازد.