ابیات را به 4 بخش تقسیم کن
برای سازماندهی بهتر، ابیات حکیم نزاری درباره «غیب» را به ۴ بخش موضوعی تقسیم می‌کنم:
۱. غیب به عنوان ساحت رازآلود و ناپیدا
(متمرکز بر پنهان‌بودن غیب از ادراک معمولی)
«جمال یوسف در سَترِ غیب پوشیده / جهانیان همه در انتظار یعقوب‌اند» (غزل ۵۲۷)
«در غیب سخن نمی‌توان گفت / وز غیب به در نمی‌توان شد» (غزل ۵۱۵)
«سرّ پوشیدگان غیب این است / لیک نزدیک خلق عیب این است» (مثنوی شب و روز)
ویژگی: تأکید بر غیرقابل توصیف بودن غیب و نیاز به کشف شهودی.
۲. غیب به عنوان منبع عشق و الهام
(پیوند عشق الهی با عالم غیب)
«عشق چو از کنج غیب راه کمین برگشاد / دل ز سر جان برفت» (غزل ۳۵۲)
«دم به دم از غیب فرا می‌رسد» (غزل ۴۷۹)
«هم‌چو جامِ جمش از غیب دهد آگاهی» (غزل ۱۱۳۰)
ویژگی: غیب به عنوان خاستگاه عشق و موهبت‌های معنوی.
۳. غیب و ارتباط با قدرت الهی
(غیب به عنوان عالَمِ علم و ارادهٔ خداوند)
«هاتف غیبم آواز داد / به صدر سعادت رهم باز داد» (دستورنامه)
«او تواند وانمود آثار صنع از سر غیب» (غزل ۹۴۸)
«غیب دانا عیب ما بر ما بپوش» (سفرنامه)
ویژگی: غیب به عنوان جایگاه مشیت و حکمت الهی.
۴. غیب و مقام عارف در کشف آن
(رسالت عارف در آشکارسازی غیب)
«در پردهٔ غیب ما بدیدیم / چون پرده ز روی کار برخاست» (غزل ۹۱۴)
«از نور غیب کشف...» (غزل ۱۰۲۰)
«نظّاره‌گه غیب حضورست» (غزل ۱۱۳۲)
ویژگی: عارف به عنوان واسطهٔ بین غیب و شهادت.
نتیجه‌گیری کلی
این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد که نزاری از غیب در چهار نقش کلیدی استفاده می‌کند:
۱. ساحت راز (ناگفتنی بودن)،
۲. منبع عشق (الهام‌بخشی)،
۳. جلوه‌گاه قدرت الهی (حکمت و مشیت)،
۴. مقام کشف عارفانه (وصول به حقیقت).
همهٔ این ابعاد در چارچوب عرفان اسلامی و با الهام از قرآن قابل تفسیر هستند.