برداشت

این بیت از نورالدین عبدالرحمن جامی، عارف و شاعر بزرگ سدهٔ نهم هجری است،

متن و ترجمه:

تا ز لا نگذری، به هو نرسی
(تا زمانی که از "لا" (نفی) نگذری، به "هو" (حقیقت وجود) نمی‌رسی.)

هو کفایت ز غیب، ذات شناس
("هو" (خدا) کافی‌کننده‌ای از عالم غیب است که همهٔ ذات‌ها را می‌شناسد.)

تفسیر:

۱. "لا" و "هو" در عرفان جامی

• "لا" نماد نفی است (مانند "لا اله" در شهادتین که نفی هر غیرخداست). جامی، مانند دیگر عرفا، معتقد است سالک باید پیش از رسیدن به خدا، از همهٔ تعلقات و حتی تصورات ذهنی خود ("لا") بگذرد.

• "هو" اشاره به وجود مطلق (خدا) دارد. رسیدن به "هو" یعنی شهود حق پس از عبور از مرحلهٔ نفی.

۲. کفایت الهی و شناخت ذات‌ها

• "کفایت ز غیب": خداوند از عالم غیب (ماوراء الطبیعه) برای بندگان کافی است و نیازشان را برطرف می‌کند.

• "ذات شناس": او به حقیقت همهٔ موجودات آگاه است و شناخت حقیقی تنها از طریق او ممکن است.

چرا این بیت به جامی نسبت داده می‌شود؟

جامی در آثارش (مانند "هفت اورنگ" و "نفحات الانس") بارها از این مفاهیم استفاده کرده است. سبک او ترکیبی از عرفان مولوی و ابن‌عربی است، اما با زبانی موجز و پرمعنا. این بیت نیز نشان‌دهندهٔ همان نگاه عرفانیِ مبتنی بر سیر از نفی به اثبات است.