برداشت

روح الهی

تحلیل مفهوم "روح الهی" در شعر فاریابی با تأکید بر نماد "همای"

۱. تعریف روح الهی در اندیشه فاریابی

در منظومه فکری فاریابی، روح الهی دارای این ویژگی‌هاست:

• جوهره ایزدی (بخشی از نفخه ربانی)

• مظهر عقل کل

• عاملی برای اتصال به عالم ملکوت

• هدایتگر نفس انسانی

۲. شواهد شعری از دیوان

الف) قصیده ۱۲:
"بر تو پوشیده نیست از پی آنک/ رایت از سرّ غیب آگاه است"

• اشاره به اشراف روح الهی بر اسرار

ب) قصیده ۴۰:
"همای همت تو کرکسان گردون را..."

• همای به عنوان نماد روح الهی مسلط بر نفس

ج) غزل ۲۵:
"دل عصفور صفت پر می‌زند از شوق تو"

• تأثیرپذیری نفس (عصفور) از روح (همای)

۳. سیر تحول مفهوم روح الهی در اشعار

سطح وجودینماد حیوانیویژگی‌هانمونه بیت

نفس اماره کرکس مردارخوار، دنیاطلب"کرکسان گردون"

نفس لوامه عصفورضعیف اما تسبیح‌گو"چو عصفور کرد"

روح الهی همای فیض‌رسان، هدایتگر"همای همت تو"

۴. تحلیل تطبیقی با منابع اسلامی

الف) قرآن:

• "وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي" (حجر:۲۹)

• "تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ" (معراج:۴)

ب) احادیث:

• حدیث قدسی: "الروح من أمري"

• روایت: "الروح ریحانیة"

۵. ویژگی‌های روح الهی در شعر فاریابی

۱. علم لدنی:

• "رایت از سرّ غیب آگاه است"

۲. توانایی تربیت نفس:

• "همای همت تو... عصفور کرد"

۳. نورانیت وجودی:

• "فراست تو چو افکند نور" (قصیده ۴۰)

۴. وساطت در فیض:

• "مگر ز غیب دری کردگار بگشاید"

۶. نمودار سلسله مراتب وجودی

۷. نتیجه‌گیری نهایی

فاریابی با استفاده از نماد همای:

• هویت دوگانه روح (الهی و انسانی) را نشان می‌دهد

• سیر صعودی انسان از مرتبه جسمانی به روحانی را ترسیم می‌کند

• نقش واسطه‌ای روح بین عالم ملک و ملکوت را تصویر می‌کند

این نگاه عمیقاً متأثر از:

• فلسفه اشراق سهروردی

• عرفان ابن عربی

• حکمت متعالیه ملاصدرا

آیا تحلیل رابطه روح الهی با دیگر مفاهیم عرفانی در دیوان فاریابی مورد نظر شماست؟