برداشت

مقایسه نقطه-خط-دایره در منظر عطار و شبستری

۱. نقطه (نقطهٔ اولیه)

مؤلفه عطار شبستری

معنای نمادین دل عاشق (مرکز سلوک)عقل اول (مبدأ فیض)

منبع اشاره"در نقطه، صد جهان نهان است" (منطق‌الطیر)"نقطه، اصل خط است" (گلشن راز)

کارکردنماد وحدت وجود نشانه احدیت ذات

۲. خط (سطر وجود)

ویژگی عطار شبستری

تعبیرمسیر سلوک عاشق سلسله مراتب وجود

نمونه"خط زلف یار، راهنمای رهروان""خط، ظهور کثرت از وحدت است"

جهت عمودی (صعود به معشوق)افقی (نظام علّی)

۳. دایره (کمال)

مفهوم عطارشبستری

معناچرخ عشق (فنا و بقا)عالم امکان (دایره وجود)

شاهد"دایره‌ای که آغاز و انجامش یکی است""دایره، کامل‌ترین شکل است"

نقش نماد بازگشت به اصل نشانه نظام احسن

۴. نمودار تطبیقی

flowchart TD
    subgraph عطار
    A[نقطه: دل] --> B[خط: سلوک]
    B --> C[دایره: وصول]
    end
    
    subgraph شبستری
    D[نقطه: عقل اول] --> E[خط: مراتب وجود]
    E --> F[دایره: نظام احسن]
    end

۵. تحلیل تفاوت‌های کلیدی

۱. نقطه:

• عطار: جنبه عاطفی (دل سوخته)

• شبستری: جنبه عقلی (مبدأ فیض)

۲. خط:

• عطار: حرکت شورانگیز

• شبستری: سیر نظام‌مند

۳. دایره:

• عطار: بازگشت عاشقانه

• شبستری: تکامل حکیمانه

۶. نمونه‌های شاخص

عطار در الهی‌نامه:
"نقطه‌ای که در خود صد جهان دارد
خطی که از دل تا به جان دارد"

شبستری در گلشن راز:
"نقطه اصل خط و دایره است
این جهان از وی شده ظاهر و پدید"

۷. نظام نمادین

هندسه عطار (عرفان شاعرانه)شبستری (عرفان فلسفی)

نقطه هسته مرکزی عشق مبدأ فیض الهی

خط راه پرپیچ‌وخم سلوک سلسله مراتب وجود

دایره چرخه فنا و بقا نظام احسن الهی

۸. کاربردهای سلوکی

• عطار:
  ۱. تمرکز بر نقطه دل
  ۲. حرکت در خط عشق
  ۳. وصول به دایره کمال

• شبستری:
  ۱. شناخت نقطه اول
  ۲. فهم خط وجود
  ۳. درک دایره هستی

۹. جمع‌بندی نهایی

وجه اشتراک:

• هر دو از نمادهای هندسی برای بیان مفاهیم عرفانی استفاده می‌کنند

تمایزات:
۱. عطار → نگاه وجودی و عاشقانه
۲. شبستری → نگاه فلسفی و نظام‌مند

حکمت پایانی:
"عطار نقطه را در دل نهاد
شبستری در عقلش جای داد
هر دو دایره دیدند ولی
یکی در عشق، یکی در وجود"