برداشت

حکمت نهفته:

وصال در عرفان عطار، نه یک مقصد که حقیقتی پارادوکسیکال است. پنج حکمت بنیادین در این تناقض‌نماها نهفته است:

۱. وصال، نفیِ وصال است

• عطار می‌آموزد که رسیدن به خدا به معنای فرو ریختنِ تصورِ رسیدن است.

• "هر چه به او نزدیک‌تر شوی، می‌فهمی که هیچ‌گاه آغاز نکرده‌ای!" (منطق‌الطیر)

• تمثیل: مانند کودکی که فکر می‌کند به افق می‌رسد، اما هر چه می‌دود، افق باز هم دورتر می‌شود.

۲. فنا، تنها راهِ بقاست

• "مردن پیش از مرگ" شرطِ زندگیِ جاودانه است.

• "ذره‌ای شو تا خورشید شوی، و چون خورشید شدی، بفهمی که هیچ نبوده‌ای!" (الهی‌نامه)

• تمثیل: مانند شمعی که با سوختن، نور می‌بخشد، اما خود ناپدید می‌شود.

۳. دوری، عینِ نزدیکی است

• هجران (جدایی) و وصال (پیوند) در حقیقت یکی‌اند.

• "آن‌قدر از خود دور شو تا به خویشتنِ راستین برسی!" (تذکره‌الاولیا)

• تمثیل: مانند پرنده‌ای که برای دیدن آشیانه‌اش، باید از آن فاصله بگیرد.

۴. عقل، دشمنِ وصال است

• منطقِ عادی در برابر حقیقتِ عشق ناتوان است.

• "عاشق، عاقل‌ترین دیوانه‌هاست، و عاقل، دیوانه‌ترین خردمندان!" (مصیبت‌نامه)

• تمثیل: مانند کسی که می‌خواهد اقیانوس را در کوزه جای دهد.

۵. وصال، بازگشت به خانه‌ای است که هرگز ترک نکرده‌ای

• "آنچه می‌جویی، خودِ توئی!"

• "سیمرغی که می‌جستیم، خودِ ما بودیم در آینه‌ای که نمی‌شناختیم." (منطق‌الطیر)

• تمثیل: مانند ماهی‌ای که در جستجوی دریاست، غافل از اینکه همواره در آب زندگی می‌کند.

نتیجه نهایی: وصال، بازیِ نور و سایه است

عطار نشان می‌دهد که حقیقتِ وصال، فراسوی هر دوگانگی است:

• نه تو هستی، نه او، بلکه هستیِ محض می‌ماند.

• نه نزدیکی، نه دوری، بلکه حیرتی بی‌کران باقی است.

• نه عقل، نه بی‌خردی، بلکه سکوتی پر معنا حکمفرما می‌شود.

"وصال، آن است که بدانی
هیچ‌گاه نرفته‌ای
و هیچ‌گاه بازنگشته‌ای
فقط آینه‌ای بوده‌ای
که خورشید را
در خود می‌دیده‌ای
و نمی‌دانسته‌ای!"
(اسرارنامه)

پس وصال، کشفِ این حقیقت است که:
"تو همانی که می‌جویی، و جستجو، بازیِ نورِ خداست در آینه‌ی وجودت."