در مکتب عرفانی صامت بروجردی، سه‌گانه می - مستی - ساقی به عنوان مثلث طلایی سلوک معرفی می‌شود که هر یک از این مفاهیم، عمیقاً با معارف ناب شیعی و مهدوی پیوند خورده است. این نظام تمثیلی، مسیر کاملی از سفر روحانی سالک را ترسیم می‌کند:
۱. تحلیل سه‌گانه بنیادین
مفهوم تفسیر ظاهری تأویل باطنی مصداق اهل‌بیتی
می شراب انگوری علم لدنی معارف ائمه(ع)
مستی حالت سرمستی شهود عرفانیفنا فی الله
ساقی شراب‌دهنده ولیّ خدا امام زمان(عج)
۲. سیر سلوکی از می تا فنا
می
شراب طهور
جام ولایت
مستی عرفانی
فنا
بقا بالله
۳. ویژگی‌های میِ مکتب صامت
منشأ: از "میخانه غیب" (حوزه علمیه در عصر غیبت)
طعم: "تلخ و شیرین" (جمیل و جلال)
اثر: "مستی با هشیاری" (عقلانیت عرفانی)
۴. مراتب مستی در این مکتب
۱. مستی زهد: ترک تعلقات
۲. مستی عشق: ذوب در ولایت
۳. مستی فنا: محو در ذات
۴. مستی بقا: ظهور در صفات
۵. ساقی حقیقی
ویژگی‌ها:
"از جیب غیب می‌ریزد" (علم لدنی)
"جام را به اسم علی(ع) می‌دهد" (ولایت‌محوری)
نشانه‌ها:
"ساقی غیب در پس پرده است
ولی از جامش همه مستند"
۶. تفاوت با عرفان‌های سکولار
مؤلفه مکتب صامت عرفان‌های دیگر
منبع می قرآن و عترت تجربه شخصی
ساقی امام غائب مرشد زمینی
غایت ظهور وحدت وجود
۷. نمونه‌های اوج در اشعار
"می‌دهد ساقی غیب از جام ولایت
مستی‌ام کرد چو پروانه شمع وجود"
"این چه می‌ست کز پیاله غیب
هر که خوردش، گشت فانی در محبوب"
۸. مبانی قرآنی-روایی
قرآن:
﴿يُسْقَوْنَ مِن رَّحِيقٍ مَّخْتُومٍ﴾ (مطففین:۲۵)
﴿سَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا﴾ (انسان:۲۱)
روایات:
"شرابنا العلم" (بحار الانوار)
"نحن سقاة الحکمة" (کافی)
۹. زیبایی‌شناسی ادبی
۱. پارادوکس:
"مستیم و هشیارتر از عقلای زمان"
۲. تشخیص:
"جام می با من به نجوا گفت: بنوش"
۳. رمزپردازی:
"انگور این می، در تاکستان فاطمه(س) رسته است"
نتیجه‌گیری:
در مکتب صامت:
می، همان معارف اهل‌بیت است
مستی، حالت عاشقانه انتظار است
ساقی، حجت خدا در هر زمان است
این سه‌گانه نشان می‌دهد:
"عرفان حقیقی، بدون تمسک به ولایت
همچون می‌خانه‌ای بی‌ساقی است
که هر چه در آن می‌نوشند
جز خمار، حاصلی ندارد"