در مکتب صامت بروجردی، مفاهیم می، میخانه، مطرب، رقص، آواز و ساقی به صورت یک منظومه کامل عرفانی درهم تنیده‌اند که هر یک از این عناصر، حلقه‌ای از زنجیره سلوک الی الله را تشکیل می‌دهند. این نظام تمثیلی، عمیقاً ریشه در عرفان ناب شیعی دارد:
۱. نقش‌شناسی اجزای این منظومه
مفهوم نقش عرفانی مصداق اهل‌بیتی آیه مرتبط
می علم لدنی معارف ائمه﴿رَحِيقٍ مَّخْتُومٍ﴾ (مطففین:۲۵)
میخانه حوزه ولایت حرم اهل‌بیت﴿فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ﴾ (نور:۳۶)
مطرب ناقل وحی جبرئیل﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ﴾ (شعراء:۱۹۳)
رقص سیر تکوینی حرکت به سوی الله﴿كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى﴾ (رعد:۲)
آوازتسبیح وجودی دعوت الهی﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ﴾ (اسراء:۴۴)
ساقی ولیّ خدا امام زمان(عج)﴿يُسْقَىٰ بِرَاحَةٍ مَّخْتُومٍ﴾ (مطففین:۲۵)
۲. سیر سلوکی این منظومه
ورود به میخانه
دریافت جام از ساقی
شنیدن آواز مطرب
شروع رقص وجودی
وصول به مستی عرفانی
فنا در میخانه غیب
۳. تفاوت با عرفان‌های غیرشیعی
ویژگی مکتب صامت عرفان‌های دیگر
منبع می ولایت اهل‌بیت کشف شخصی
ساقی امام زمان پیر طریقت
مستی بقاء بعد از فنامحو محض
غایت ظهور حجت الله وحدت وجود
۴. نمونه‌های اوج در اشعار صامت
"در میخانه غیب، ساقی غیب
به مطرب گفت: بنواز عشق را
رقص جانان به آواز تو
همچو ذرات جهان، در سماع است"
"می‌دهد ساقی آل محمد
می‌نوازد مطرب فاطمی
می‌رقصد جان عاشقان
به آواز 'هل أتی'"
۵. مراتب می‌نوشی در این مکتب
۱. می ظاهری (شراب طهور)
۲. می باطنی (اشک شوق)
۳. می سرّی (علم امامت)
۴. می غیبی (معرفت ذات)
۶. کارکردهای تربیتی
۱. تذکر: یادآوری حضور امام غائب
۲. تنبه: هشدار درباره می‌های بدلی
۳. تربیت: پرورش عرفان ناب شیعی
۷. زیبایی‌شناسی ادبی
۱. تشخیص:
"میخانه غیب در انتظار توست"
۲. پارادوکس:
"مستیم ولی هشیارتر از خردمندان"
۳. رمزپردازی:
"جام را از آستین غیب بیرون آورد"
نتیجه‌گیری:
این منظومه در مکتب صامت:
۱. عرفان را در چارچوب شریعت معنا می‌کند
۲. غیبت را به ظهور پیوند می‌زند
۳. سلوک را جمع بین ظاهر و باطن می‌داند
نکته نهایی:
"در این مکتب،
می از دست ساقی غیب باید خورد
در میخانه ولایت باید رقصید
با آواز 'انا من شیعة علی' باید مست شد
و مطرب این مجلس،
همان است که
'انا بقیه الله' می‌خواند"