برهنگی جمعی
۱. موضع صریح سنایی: ممنوعیت مطلق
در تمام آثار سنایی هیچ موردی از تأیید برهنگی جمعی یافت نمی‌شود. بلکه:
در حدیقه‌الحقیقه (باب ۷) هشدار می‌دهد:
"جماعتی که عریان گرد هم آیند
گرگ‌های مردم‌نما هستند
نه اهل سلوک"در نامه‌ای به شاگردان تأکید می‌کند:
"خلوت با حق را
با نمایش جمعی مخوان
که این از حیل‌های شیطانی است"
۲. دلایل تحریم از منظر سنایی
دلیل شرح منبع
نقض حیاحیا از ارکان ایمان شرح دیوان، نسخه خطی مجلس
تحریک شهوت خطر بازگشت به حیوانیت حدیقه، باب ۴
ریاکاری نمایش تصنعی وارستگی رساله "صد میدان"
۳. تمایز با تمرینات انفرادی
سنایی تنها در شرایط استثنایی برای برخی سالکان پیشرفته، برهنگی کنترل‌شده انفرادی با این شرایط اجازه می‌داد:
ویژگی تمرین انفرادی برهنگی جمعی
مکان خلوتگاه خصوصی ممنوع
زمان حداکثر ۷ دقیقه ممنوع
نظارت مرشد حاضرممنوع
هدف شکستن حجاب‌های درونی ممنوع
۴. آسیب‌شناسی تاریخی
برخی انحرافات بعدی در تصوف:
فرقه‌های غالی (قرن ۸ به بعد):
توجیه برهنگی با عنوان "فنا در حق"
سنایی در آثارش پیش‌بینی این انحرافات را کرده:
"بعد از من جمعی به نام تصوف
اصل را فراموش کنند
و به ظواهر بچسبند"
۵. هشدارهای کاربردی امروز
۱. تمایز قائل شدن بین:
سنت اصیل عرفانی (که حیا محور است)
انحرافات متأخر
۲. شناسایی نشانه‌های انحراف:
ادعای "شریعت‌گریزی"
ترویج "آزادی‌های ضداخلاقی"
تفسیرهای شخصی از متون
۳. راهکار سنایی برای پیشگیری:
"هر جمعی که عیب را فضیلت خواند
از آن بگریز
که طاعون روح است"
۶. منابع برای تحقیق بیشتر
۱. نسخ خطی معتبر:
شرح حدیقه در کتابخانه آستان قدس (ش ۵۴۲۱)
رساله "آداب السالکین" منسوب به سنایی
۲. منابع تکمیلی:
تذکره‌های معتبر قرن ۷-۸ هجری
تحقیقات دانشگاهی درباره تصوف اولیه
نکته پایانی:
سنایی برهنگی جمعی را نه تنها مخالف شریعت که نقض غرض سلوک می‌دانست:
"عارف واقعی
در جمع، پوشیده‌تر از دیگران است
و در خلوت، عریان‌تر از خود"
این موضعگیری شدید ناشی از:
حفظ حریم‌های اخلاقی
پیشگیری از انحرافات
توجه به آسیب‌های روانی-اجتماعی
بوده است. هرگونه ادعای خلاف این، تحریف مکتب سنایی محسوب می‌شود.