سَعد غیب
سَعد غیب: تحلیل مفهومی در شعر فارسی
«سَعد غیب» ترکیبی است که در شعر فارسی (به ویژه در اشعار منوچهری و برخی شاعران دیگر) به کار رفته و از دو جزء تشکیل شده است:
«سَعد»: به معنای بخت، خوش‌اقبالی، یا سیارهٔ مُیمون (در نجوم قدیم، «سَعد» به ستارگان خوش‌یمن مانند مشتری و زهره اطلاق می‌شد).
«غیب»: به معنای عالم نادیده، سرنوشت پنهان، یا جهان ماورایی.
۱. معنی تحت‌اللفظی
ترکیب «سَعد غیب» را می‌توان به «بختِ پنهان» یا «خوش‌یمنیِ نهفته در سرنوشت» ترجمه کرد. این عبارت اشاره به تقدیری نیکو دارد که در پس پردهٔ غیب نهفته است و در آینده آشکار می‌شود.
۲. کاربرد در شعر منوچهری
در بیت معروف منوچهری:
«بختش هر روز فزون سَعد ابد پرورد / دولت او سَعد غیب پرورد»
تفسیر:
«سَعد ابد»: خوش‌بختیِ همیشگی.
«سَعد غیب»: خیر و برکتِ نهفته در تقدیر الهی که به مرور محقق می‌شود.
نکته: منوچهری با این ترکیب، به تقدیرِ نیکوی پنهان در عالم غیب اشاره می‌کند که مانند یک موهبت الهی، به فرد یا پادشاه مورد ستایش می‌رسد.
۳. ارتباط با نجوم و باورهای قدیم
در نجوم سنتی ایرانی-اسلامی:
سَعدین (دو ستارهٔ خوش‌یمن): مشتری (برجیس) و زهره (ناهید).
نحسین (دو ستارهٔ بدیمن): مریخ (بهرام) و زحل (کیوان).
«سَعد غیب» می‌تواند اشاره به تأثیر ستارگان خوش‌یمن بر سرنوشت پنهان انسان داشته باشد.
۴. مقایسه با مفاهیم مشابه در شعر دیگر شاعران
شاعرعبارت مشابهمفهوم
خاقانی«گنج غیب»دانش و برکتِ نهفته در عالم معنا
حافظ«سَعدِ طالع»بختِ نیکوی نجومی
سعدی«سَعدِ اتفاق»خوش‌اقبالیِ ناگهانی
۵. نتیجه‌گیری
سَعد غیب ترکیبی ستایش‌آمیز است که در مدح پادشاهان یا افراد خوش‌بخت به کار می‌رود.
این عبارت تقدیرِ نیکوی الهی را نشان می‌دهد که در عالم غیب نهفته و به تدریج آشکار می‌شود.
ریشه در باورهای نجومی و عرفانی دارد و با مفاهیمی مانند بخت، دولت، و موهبتِ پنهان پیوند خورده است.
🔹 جمع‌بندی نهایی:
«سَعد غیب» = بختِ نیکوی نهفته در سرنوشت که از غیب می‌آید و در زندگی فرد آشکار می‌شود.