تحلیل مفهوم «غیب» در رباعیات رضی‌الدین آرتیمانی
۱. غیب به مثابه «حقیقت نادیدنی»
در رباعی ۲۰، آرتیمانی از «عالم غیب» به عنوان دانشی والا یاد می‌کند که فرد ناآگاه از آن بی‌بهره است:
«او هیچ خبر ز عالم غیب نداشت»
نکته: این بیت به ناتوانی انسان عادی از درک حقایق متعالی اشاره دارد.
۲. غیب به عنوان «جمال الهی»
رباعی ۸۲ از «جمال غیب» سخن می‌گوید که عارفان آن را دیده‌اند:
«جمال غیب دیدند همه»
تفسیر: این تعبیر نشان‌دهنده تجلّی ذات الهی برای اهل معرفت است.
۳. تقابل ظاهر و باطن
هر دو رباعی بر دوگانگی میان:
ظاهر (آنچه عامه می‌بینند)
باطن (عالم غیب که خاصان می‌بینند)
تأکید دارند.
۴. ویژگی‌های سبکی
استفاده از تضاد («عیب» در برابر «غیب»)
ایجاز و عمق معنایی ویژه رباعی
زبان نمادین («جمال غیب» به جای صراحت در بیان)
۵. جدول تحلیلی
رباعی کلیدواژه مفهوم مخاطب
۲۰عالم غیب دانش متعالی ناآگاهان
۸۲جمال غیب تجلّی الهی عارفان
۶. نتیجه‌گیری
آرتیمانی در این رباعیات:
۱. غیب را مرتبه‌ای از حقیقت می‌داند که فراتر از ادراک عام است
۲. دستیابی به غیب را خاص اهل معرفت می‌شمرد
۳. از زبان رمز برای بیان این مفاهیم بهره می‌گیرد
نکته پایانی: این نگرش با سنّت عرفانی ایرانی که غیب را مقامی والا می‌داند همسوست.