هلالی جغتایی، شاعر و عارف قرن نهم و دهم هجری، در اشعار خود از «غیب» به عنوان عالم ناپیدا، منبع الهام و حقیقت پنهان هستی یاد می‌کند. غیب در نگاه او، گاه ندای الهی است و گاه پرده‌ای اسرارآمیز که تنها اهل دل می‌توانند آن را دریابند.
۱. غیب به عنوان «منبع الهام و هدایت»
هلالی از غیب به عنوان صدای درونی یا ندای الهی یاد می‌کند که انسان را از заблуждения نجات می‌دهد:
«ناگه آمد ندا ز عالم غیب / کین خیال تو پاک نیست ز ریب» (شاه و درویش، بخش ۸)
تحلیل: گاه غیب به صورت هشدار ظاهر می‌شود و انسان را از افکار بیهوده بازمی‌دارد.
«گر از غیب دری بر رخ ما بگشاید / دیگران گر نگشایند، خدا بگشاید» (غزل ۱۶۶)
تحلیل: گشایش مشکلات از سوی غیب می‌آید، حتی اگر دیگران یاری نکنند.
۲. غیب به عنوان «پرده‌ای از اسرار»
هلالی از پرده‌های غیب سخن می‌گوید که گاه با شب (نماد ظلمت و راز) مقایسه می‌شود:
«پردهٔ صدهزار عیب شب‌ست / یکی از پرده‌های غیب شب‌ست» (شاه و درویش، بخش ۱۸)
تحلیل: شب، نماد حجاب غیب است، اما در همین تاریکی، نور حقیقت (آب حیات) پنهان شده است.
۳. غیب و دریافت‌های روحانی
در اشعار هلالی، هر چه از غیب می‌رسد، خیر است و نیازی به طمع ورزی نیست:
«بیش و کم هر چه بما می‌رسد از غیب نکوست / تو مپندار که: ما در طلب بیش و کمیم» (غزل ۲۸۵)
تحلیل: عارف به آنچه از غیب می‌رسد راضی است و دنبال افزون‌طلبی نیست.
۴. غیب در تقابل با ظاهر فریبنده
هلالی اشاره می‌کند که ظاهر فریبنده (خیال و ریا) با حقیقت غیب در تضاد است:
«کین خیال تو پاک نیست ز ریب» (شاه و درویش، بخش ۸)
تحلیل: غیب، حقیقت ناب است، در حالی که خیالات واهی، انسان را از راه راست منحرف می‌کنند.
جمع‌بندی: کاربردهای «غیب» در شعر هلالی جغتایی
معنای غیب نمونه ابیات مفهوم کلیدی
ندای الهی«ناگه آمد ندا ز عالم غیب»هدایت و بصیرت
پردهٔ اسرار«یکی از پرده‌های غیب شب‌ست»رمز و راز عالم
عطایای معنوی«هر چه بما می‌رسد از غیب نکوست»رضایت به قضای الهی
حقیقت ناب«کین خیال تو پاک نیست ز ریب»پرهیز از فریب و خیال
نتیجه‌گیری
در اشعار هلالی جغتایی، غیب به چند معنا به کار رفته است:
منبع الهام (ندای درونی که انسان را راهنمایی می‌کند).
پردهٔ اسرار (جهان نادیدنی که در پس ظاهر مادی نهفته است).
عطایای الهی (هر چه از غیب برسد، خیر است).
حقیقت محض (در برابر خیالات واهی دنیوی).
غیب در نگاه هلالی، همان «عالم معنا»ست که با چشم دل باید آن را دید و از هدایتش بهره برد.