مقایسهٔ اندیشهٔ مهدویت درعلی معلم دامغانی و محمدحسین شهریار
مقایسهٔ اندیشهٔ مهدویت در اشعار علی معلم دامغانی (شاعر معاصر و متعهد انقلابی) و محمدحسین شهریار (شاعر پرآوازهٔ معاصر با گرایشهای عرفانی-ملی) نشاندهندهٔ تفاوتهای چشمگیر در نگرش، سبک و کارکرد این مفهوم در شعر هر دو شاعر است.
۱. مهدویت در اشعار علی معلم دامغانی
معلم به عنوان شاعر انقلابی و آیینی معاصر، مهدویت را با نگاهی ایدئولوژیک و حماسی تفسیر میکند:
مهدی به عنوان پرچمدار انقلاب جهانی اسلام: در اشعار معلم، حضرت مهدی(عج) به عنوان ادامهدهندهٔ راه انقلاب اسلامی و رهبر مبارزه با استکبار جهانی تصویر میشود
پیوند مهدویت با دفاع مقدس: او مفاهیم مهدوی را با ارزشهای جنگ تحمیلی و مقاومت اسلامی پیوند میزند
زبان سمبلیک و انقلابی: استفاده از نمادهای مدرن در توصیف ظهور (مانند اشاره به موشکها و صاعقهها در کنار شمشیر ذوالفقار)
نمونه شعر معلم:
«ای قیامت در طلوع!/ ای شب انتظار، فردا میشکنی...»
(اشاره به ظهور به عنوان یک انقلاب فراگیر)
۲. مهدویت در اشعار شهریار
شهریار با نگاهی عرفانی-تلفیقی به مهدویت مینگرد:
مهدی به عنوان معشوق عرفانی: در غزلیات شهریار، گاه مهدی(عج) در قالب معشوقی آسمانی و نجاتبخش ظاهر میشود
ترکیب مفاهیم ملی و مذهبی: شهریار گاه مهدی را همزمان هم نجاتدهندهٔ اسلام و هم ایران میداند
زبان تغزلی و عاطفی: برخلاف معلم، شهریار بیشتر از زبان غنایی و احساسی برای بیان انتظار فرج استفاده میکند
نمونه شعر شهریار:
«ای پناه بی پناهان/ ای امید درماندگان...»
(خطاب عاطفی به حضرت مهدی)
۳. مقایسهٔ کلیدی دو دیدگاه
موضوع علی معلم دامغانی محمدحسین شهریار
نگرش ایدئولوژیک-انقلابی عرفانی-تلفیقی
مفهوم مهدی فرماندهٔ جهانی اسلام معشوق آسمانی و نجاتبخش
سبک زبانی سمبلیک و حماسی تغزلی و عاطفی
ارتباط تاریخی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایرانیت و اسلامیت
کارکردبسیج گرایانه امیدآفرین و تسلی بخش
۴. نتیجه گیری
معلم دامغانی مهدویت را در چارچوب گفتمان انقلابی معاصر بازتعریف میکند و آن را به مفاهیم سیاسی روز پیوند میزند
شهریار با نگاهی ترکیبی و احساسی، مهدی(عج) را هم نجات دهندهٔ دینی و هم ملی میداند
هر دو شاعر از مهدویت برای امیدآفرینی استفاده میکنند، اما معلم بیشتر بر جنبهٔ عملیاتی و مبارزاتی تأکید دارد، درحالیکه شهریار بر جنبهٔ عاطفی و معنوی ظهور تمرکز میکند
معلم میسراید:
«قیامت را به زمین میآورم...»
(بیانی حماسی از ظهور)
شهریار میگوید:
«ای نسیم سحری، از راه برس...»
(ندایی عاطفی برای فرج)