الا بیایید بر روی جامی تمرکز کنیم. او عارف، شاعر، و ادیب برجسته‌ی قرن نهم هجری است و یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات فارسی محسوب می‌شود. در آثار او، به‌ویژه در "هفت اورنگ"، به مفهوم "مهدی موعود (عج)" با نگاهی عرفانی و اعتقادی اشاره شده و ظهور ایشان با برقراری عدل و رفع ظلم مرتبط دانسته می‌شود.
"مهدی" در آثار جامی: از امید به ظهور تا پیروزی بر فساد
جامی، با دیدگاهی که تلفیقی از عرفان و اعتقادات شیعی است، "مهدی" را نمادی از عدالت الهی، هدایت کامل، و نیرویی برای از بین بردن ظلم، گمراهی و فساد می‌داند.
۱. "مهدی موعود" و گسترش عدل و روشنایی
چشم دارم که در همین ایام گیرد از یمن طالع مسعود همه عالم چو مهدی موعود آنچنان کز ظلام ظلم و ضلال عرصه دهر بود مالامال نور عدلش ز مطلع احسان همه … (جامی » هفت اورنگ » سلسلةالذهب » دفتر اول » بخش ۸ - گفتار در اظهار دولتخواهی و مدحت گزاری حضرت خلافت پناهی سلطنت شعاری خلدالله تعالی ملکه و سلطانه و علا امره و شأنه)
تحلیل: در این ابیات، جامی صراحتاً آرزو می‌کند که "همه عالم چو مهدی موعود" شود و از "ظلام ظلم و ضلال" (تاریکی ظلم و گمراهی) رهایی یابد. این نشان‌دهنده‌ی باور عمیق جامی به ظهور حضرت مهدی (عج) به‌عنوان منجی نهایی است. او انتظار دارد که با ظهور ایشان، "نور عدلش ز مطلع احسان" (نور عدالت ایشان از سرچشمه‌ی احسان الهی) همه جا را فرا گیرد. این بیانگر برقراری عدالت فراگیر، ریشه‌کن شدن ظلم، و از بین رفتن گمراهی و فساد است. جامی، "مهدی" را نماد امانت‌داری مطلق الهی در اجرای عدل و هدایت می‌داند که به هرگونه خیانت و فساد پایان خواهد داد.
۲. "رایت مهدی" و رهایی از ناخوشی‌ها
باز خر از ناخوشی اسلام را مهد مسیح از فلک آور به زیر رایت مهدی به فلک زن دلیر کاله دجال بنه بر خرش رو به بیابان عدم ده سرش (جامی » هفت اورنگ » تحفة‌الاحرار » بخش ۱۱ - نعت چهارم در اقتباس نور و التماس حضور آن حضرت صلی الله علیه و سلم) (تکرار مشابه در: جامی » هفت اورنگ » خلاصه » تحفة‌الاحرار » بخش ۲ - مناجات)
تحلیل: در این ابیات، جامی در مقام دعا و التماس، از خداوند می‌خواهد که با ظهور حضرت مهدی (عج)، "اسلام را از ناخوشی باز رهانَد" و "رایت مهدی (پرچم مهدی) را به فلک زند". این درخواست‌ها به رفع مشکلات و ناملایمات از جهان اسلام اشاره دارد. سپس به صراحت به دجال، نماد فریب، فساد و شر مطلق، اشاره می‌کند و درخواست دارد که "آله دجال بر خرش نهاده و سرش را به بیابان عدم (نیستی) دهند". این بیانگر پیروزی نهایی مهدی (عج) بر تمامی نیروهای فساد و خیانت است. "مهدی" در اینجا نماد نظم، پاکی، و عدل الهی است که آشوب و تباهی را از بین می‌برد.
۳. "ولیعهدی مهدی" و احیای عهد نکو
تازه کن عهد نکو عهدی را ده ولیعهدی خود مهدی را علمش بر حرم بطحا زن تیغ قهرش به سر اعدا زن (جامی » هفت اورنگ » سبحة‌الابرار » بخش ۷ - چهره شاهد سخن به زیور خطاب آراستن و مهر ختم بر سعادت از خاتم نبوت خواستن)
تحلیل: در این ابیات نیز، جامی خطاب به پیامبر اکرم (ص) یا خداوند، درخواست می‌کند که "عهد نکو عهدی" (دوران خوش و پر از عدل) را تازه کنند و "ولیعهدی خود را به مهدی دهند". این به اعطای مقام و ولایت الهی به حضرت مهدی (عج) اشاره دارد. سپس به نقش ایشان در گسترش عدالت و مبارزه با دشمنان اشاره می‌کند: "علمش بر حرم بطحا (مکه) زن" (نماد جهانی شدن حکومت عدل) و "تیغ قهرش به سر اعدا زن" (نماد از بین بردن ظالمان و مفسدان). "مهدی" در اینجا، امین بر اجرای عدل و حافظ حرمت‌ها است و با قدرت خود، فساد و خیانت را ریشه‌کن می‌کند.
جمع‌بندی: جامی در آثار خود، "مهدی" را به وضوح به حضرت مهدی موعود (عج) ارجاع می‌دهد. او ایشان را منجی نهایی می‌داند که با ظهورشان عدل کامل برقرار می‌شود، ظلم و گمراهی از بین می‌رود، و بر فساد و خیانت دجال پیروزی حاصل می‌گردد. جامی بر نقش ایشان در احیای دین و امانت الهی تأکید می‌کند و ظهور ایشان را مظهر پایان یافتن هرگونه انحراف و ناپاکی در جهان می‌داند.