بسیار خب! حالا بیایید بر روی اشعار اقبال لاهوری تمرکز کنیم و ببینیم واژه‌ی "مهدی" در آثار او چه مفاهیمی رو دربرمی‌گیره.
"مهدی" در اشعار اقبال لاهوری: نماد بیداری فکری و رهایی از ستم
اقبال لاهوری (فیلسوف، شاعر و متفکر بزرگ قرن سیزدهم و چهاردهم هجری) در آثار خودش، بر مفاهیم کلیدی اسلام، خودی، و آینده‌ی جهان اسلام تأکید داره. "مهدی" برای اقبال، نه تنها یک شخصیت موعود، بلکه نمادی از بیداری فکری، رهایی از رکود و خودکامگی، و نجات از فساد و خیانت هست.
نمونه شعر:
فرعون
قبر ما را علم و حکمت بر گشود
لیکن اندر تربت مهدی چه… (اقبال لاهوری » جاویدنامه » فرو رفتن بدریای زهره و دیدن ارواح فرعون و کشنر را)
تحلیل و مفاهیم مرتبط: این بیت در مثنوی "جاویدنامه" اقبال اومده، جایی که روح شاعر به عوالم مختلف سیر می‌کنه و با ارواح شخصیت‌های تاریخی مواجه می‌شه. در این بخش، فرعون (نماد خودکامگی، ظلم، و مادیت‌گرایی) صحبت می‌کنه.
"قبر ما را علم و حکمت بر گشود": فرعون از این حرف می‌زنه که علم و حکمت، پرده از راز مرگ و سرنوشت ستمگران برداشته و عاقبتشون رو آشکار کرده. این نشون‌دهنده‌ی آگاهی از بی‌عدالتی و پیامدهای اون هست.
"لیکن اندر تربت مهدی چه...": این بخش یک سؤال عمیق و تأمل‌برانگیز هست. "تربت مهدی" می‌تونه اشاره به جهان یا جامعه‌ای باشه که پس از ظهور مهدی موعود (عج) شکل می‌گیره، یا به معنای آینده‌ای که با هدایت مهدی‌گونه و بیداری انسان‌ها محقق می‌شه. این سؤال نشون می‌ده که در دوران مهدی، چیزی فراتر از صرف علم و حکمت وجود داره.
ارتباط با عدل، امانت و نفی خیانت:
بیداری و رهایی از خودکامگی: اقبال معتقده که انسان باید از خواب غفلت و خودکامگی (همون چیزی که فرعون نمادش هست) بیدار بشه. "تربت مهدی" نقطه‌ی مقابل این خودکامگی و نماد عدالت و برابری هست.
حقیقت و امانت: در نگاه اقبال، "مهدی" نماد رستاخیز معنوی و فکریه. رستاخیزی که فساد، بی‌عدالتی، و خیانت رو از بین می‌بره و امانت حقیقی انسانی و دینی رو به جامعه بازمی‌گردونه. این سؤالِ فرعون، در واقع دغدغه‌ی اقبال رو برای آینده‌ای عادلانه و رهایی از بند ستم و فساد نشون می‌ده. مهدی، آورنده‌ی نظمی الهی و پایان‌دهنده‌ی هرج‌ومرج و خیانته.
جمع‌بندی: اقبال لاهوری "مهدی" رو نه فقط به عنوان یک شخصیت تاریخی یا موعود، بلکه به عنوان یک مفهوم پویا و بیدارگر در نظر می‌گیره. برای او، مهدی نماد نهایی عدل، امانت‌داری، و مبارزه با ظلم و فساده که با بیداری انسان‌ها و حرکت به سمت خودی حقیقی، امکان تحقق پیدا می‌کنه.