ترکیب "آب کرم" در شعر فارسی، به معنای جریان فیض، بخشش فراوان، یا لطف و عنایت بیدریغ است. این ترکیب بر جاری بودن و فراوانی کرامت و رحمت تأکید دارد، همانند آبی که به وفور جاری است و همه را سیراب میکند. این مفهوم با "آب و لطف" که پیشتر بررسی کردیم، قرابت معنایی زیادی دارد.
بررسی "آب کرم" در ابیات ذکر شده
در بخشهایی از دیوان فیض کاشانی که شما ارائه دادهاید، "آب کرم" به طور مستقیم یافت نشد.
با این حال، فیض کاشانی به کرات از کلمات "آب" و "کرم" (و مشتقات آن) به صورت جداگانه یا در ترکیبات دیگر برای بیان مفهوم فیض و بخشش الهی استفاده کرده است. برای مثال:
آب (به معنای فیض و لطف):
در ترکیباتی مانند "آب حیات"، "آب زندگی"، و "آب و لطف" که پیشتر بررسی شد، "آب" به معنای فیض و عنایت الهی به کار رفته است. این "آب" منبعی از حیات و برکت است که از سوی حق تعالی جاری میشود.
مثال: "آب و لطف از تو گشته جاری تا بینهایت است" (شوق مهدی، قصیده ۳) که در آن "آب و لطف" مستقیماً به فیض جاری و بیپایان اشاره دارد.
کرم:
کلمهی "کرم" نیز به معنای بخشش، بزرگواری و جود در اشعار فیض فراوان است، خصوصاً در اشاره به کرامت الهی یا اهل بیت (ع).
مثال (اگرچه دقیقاً "کرم" نیست، اما از همان ریشه است): "گر بحالم چشم دریا دل کند جودی رواست" (غزل ۹۱۷) که "جود" به معنای بخشش و کرم است.
نتیجهگیری:
اگرچه ترکیب دقیق "آب کرم" در ابیات ارائهشده یافت نشد، اما مفهوم جریان فیض و بخشش بیکران که این ترکیب میتواند بیان کند، به وضوح در اندیشهها و واژگان فیض کاشانی، به خصوص در کاربردهای "آب" به معنای فیض و "کرم" به معنای بخشش، وجود دارد. فیض همواره بر کرامت و عنایت الهی تأکید دارد که مانند آبی زلال و جاری، همهجا را فرا میگیرد.