در شعر فارسی، کلمه‌ی "آب" به تنهایی یا در ترکیباتی مانند "آب چشم" و "آب دیده"، بسیار اوقات به معنای اشک به کار می‌رود. این کاربرد، نمادی از اندوه، پشیمانی، شوق، یا حتی تطهیر باطنی است.
بررسی "آب" به معنای اشک در ابیات ذکر شده
در اشعار فیض کاشانی که شما ارائه دادید، "آب" به این معنا در موارد زیر یافت می‌شود:
غزل شماره ۷۵۸:
"همه شب اشگ میریزم ز سوز آتش شوقش / بود رحم آبدش روزی بچشم اشگبار من"
در این بیت، "آبدش" (که شکل کوتاه شده‌ی "آب دیده‌اش" یا "آب چشمش" است) به اشک‌هایی اشاره دارد که از سوز آتش شوق معشوق جاری می‌شود. اینجا "آب" به وضوح به معنای اشک است که نشان‌دهنده‌ی شدت اشتیاق و تأثیر عمیق عاطفی است.
غزل شماره ۷۸۰:
"شور دریای حقایق ز آب چشم ما ببین / در و لعل خون دل درقعر این دریا به بین"
در این بیت، "آب چشم" به معنای اشک است. شاعر اشک‌های خود را به دریایی از حقیقت تشبیه می‌کند که در آن می‌توان گوهر معرفت و لعل خون دل را یافت. این نشان می‌دهد که اشک‌های عارف نه تنها نماد اندوه، بلکه حاوی عمق معرفت و حقایق الهی است.
غزل شماره ۸۲۷:
"بر آیینه دل من سربسر زنگار افتاده / نیآبد شست و شو الا بآب چشم و سوز جان"
در اینجا "آب چشم" به معنای اشک است که همراه با "سوز جان" (درد و سوز درونی) به عنوان تنها راه پاک کردن زنگار از آینه دل معرفی شده است. این بیانگر نقش اساسی اشک و توبه در صیقل دادن روح و رسیدن به خلوص است.
غزل شماره ۸۷۴:
"غسل کنم ز آب چشم پاک شوم ز آزو خشم / چون بحرم نهم قدم تا نکنم طهارتی"
در این بیت، "آب چشم" به معنای اشک است که برای غسل و پاک شدن از صفات ناپسند (آز و خشم) به کار رفته است. این بر طهارت باطنی از طریق اشک و انابه تأکید دارد.
شوق مهدی » غزلیات » شماره ۹۵:
"گشته روان ز دیدهام چشمه آب همچو شط"
در این بیت، "آب" به تنهایی به معنای اشک به کار رفته است. شاعر می‌گوید که از دیده‌اش چشمه‌ای از اشک مانند رود (شط) روان شده است، که نشان‌دهنده‌ی شدت و فراوانی گریه است.
جمع‌بندی:
فیض کاشانی از کلمه‌ی "آب" (به تنهایی یا در ترکیباتی مانند "آب چشم") برای اشاره به اشک استفاده می‌کند. این اشک‌ها در شعر او نه تنها نمادی از غم و اندوه هستند، بلکه اغلب با مفاهیم عمیق‌تری چون تطهیر باطنی، توبه، کسب معرفت، و شدت شوق و اشتیاق عرفانی پیوند می‌خورند.