عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد یعنی این تیره شب غیبت مهدی روزی از دم صبح حضورش لمعان خواهد شد عالم ار پیر شد از جور و ستم باکی نیست از قدوم …
این غزل به خوبی بیانگر بشارت و نوید فیض درباره آینده جهان است.
تحلیل غزل شماره ۴۵ از «شوق مهدی» فیض کاشانی
غزل شماره ۴۵ از مجموعه «شوق مهدی» فیض کاشانی، سرشار از امید و بشارت است و به زیبایی دگرگونی عالم و رهایی از ظلم را با ظهور امام زمان (عج) به تصویر میکشد. این غزل، تصویری روشن از آیندهای پرنور و عدالتمحور را ارائه میدهد.
متن کامل غزل (با توجه به گزیده شما و ادامه یافتن بیت ناتمام)
عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد یعنی این تیره شب غیبت مهدی روزی از دم صبح حضورش لمعان خواهد شد عالم ار پیر شد از جور و ستم باکی نیست از قدوم آن شه عالم، جهان، جوان خواهد شد
بررسی ابیات و مضامین
بیت اول:
عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد
تحلیل: این بیت آغازین، یک تصویر کلی و نمادین از وضعیت جهان و آینده آن ارائه میدهد. "عالم پیر" کنایه از جهان کنونی است که بر اثر ظلم، فساد، و دوری از عدالت، فرسوده و کهنسال شده است. "دگرباره جوان خواهد شد" وعده یک رستاخیز و نوزایی بزرگ است. این جوانی دوباره، نه فقط به معنای احیای فیزیکی، بلکه به معنای بازگشت طراوت معنوی، عدالت اجتماعی، و حیات حقیقی به جهان است. این بیت، نویدبخش یک تحول بنیادین است.
بیت دوم:
یعنی این تیره شب غیبت مهدی روزی از دم صبح حضورش لمعان خواهد شد
تحلیل: این بیت، توضیح و تفسیر بیت اول است و به صراحت عامل این تحول بزرگ را بیان میکند. "تیره شب غیبت مهدی" استعارهای قوی برای دوران طولانی و تاریک غیبت امام زمان (عج) است که با ظلم و جهل همراه است. در مقابل، "صبح حضورش" نماد ظهور و آشکار شدن امام است که با "دم" (نفس روحبخش یا لحظه آغازین) آن، جهان "لمعان" (درخشان و نورانی) خواهد شد. این بیت، تقابل تاریکی غیبت با نور ظهور را به زیبایی به تصویر میکشد و نشان میدهد که این درخشش و جوانی عالم، مستقیماً از برکت حضور امام است.
بیت سوم:
عالم ار پیر شد از جور و ستم باکی نیست از قدوم آن شه عالم، جهان، جوان خواهد شد
تحلیل (با فرض تکمیل بیت): این بیت، یک تسلای عمیق به منتظران میدهد. "عالم ار پیر شد از جور و ستم" اشاره به وضعیت فعلی جهان و رنجهایی است که به دلیل ظلم و فساد متحمل میشود. اما فیض میگوید که "باکی نیست"؛ یعنی جای نگرانی و ناامیدی نیست. چرا؟ چون "از قدوم آن شه عالم" (یعنی از قدمهای مبارک و آمدن امام مهدی (عج))، "جهان، جوان خواهد شد". این بیت دوباره بر نقش محوری امام در نوزایی عالم تأکید میکند و نشان میدهد که هرچند ظلم و ستم ممکن است جهان را پیر کرده باشد، اما با آمدن امام، این پیری و فرسودگی از بین خواهد رفت و جوانی و طراوت به آن باز خواهد گشت. "آن شه عالم" نیز لقبی با شکوه برای امام است که بر فرمانروایی و سلطنت او بر کل جهان دلالت دارد.
مضامین کلیدی در این غزل
تحول بنیادین عالم: جهان از حالت پیری و فرسودگی به جوانی و طراوت باز خواهد گشت.
ظهور به عنوان منبع نور و حیات: حضور امام مهدی (عج) عامل اصلی درخشش و نوزایی جهان است.
پایان دوران تاریک غیبت: "تیره شب غیبت" با "صبح حضور" امام به پایان میرسد.
غلبه بر ظلم و ستم: با وجود جور و ستم کنونی، با آمدن امام، نگرانیای نیست و جهان احیا خواهد شد.
نقش محوری امام: تأکید بر اینکه این دگرگونی بزرگ، تنها به واسطه قدوم مبارک امام مهدی (عج) رخ خواهد داد.
ارتباط با کلیت «شوق مهدی»
این غزل، یکی از روشنترین و امیدبخشترین اشعار فیض کاشانی در مجموعه "شوق مهدی" است. در کنار بیان رنجهای غیبت و نیاز به مدد امام (که در غزلهای قبلی دیدیم)، این غزل به اوج امید و یقین به آینده موعود میرسد. فیض در اینجا نه تنها به آمدن امام اطمینان دارد، بلکه به پیامدهای شگرف ظهور نیز میپردازد و تصویری زیبا از جهانی احیا شده و پرنور را ترسیم میکند. این غزل به خوبی نشان میدهد که "شوق مهدی" تنها یک دلتنگی نیست، بلکه شامل انتظار فعال برای یک دگرگونی عظیم کیهانی است که با ظهور امام محقق خواهد شد.