در اشعار صامت بروجردی، ترکیب «گریه و پدر» نمادی قدرتمند از اوج اندوه، مظلومیت و حسرت است. این دو مفهوم به شکلی عمیق و دردناک به هم پیوند خورده‌اند تا ناله و اشک فرزندان در فراق یا مصیبت‌های پدر، و همچنین اشک‌های پدر در مواجهه با رنج‌های عزیزانش را به تصویر بکشند. «گریه» در اینجا، نه فقط یک واکنش فیزیکی، بلکه تجلی‌گاه یک درد روحی عمیق، بی‌کسی و اوج عواطف انسانی است که در بستر فاجعه کربلا به اوج خود می‌رسد.
۱. «گریه» فرزند در فراق یا مصیبت «پدر»:
بیشترین کاربرد «گریه و پدر» به بیان اندوه و اشک فرزندانی اشاره دارد که به دلیل فقدان یا مصائب پدر، بی‌تابانه اشک می‌ریزند. این «گریه»، اوج دلبستگی و داغی است که بر دل فرزندان می‌نشیند.
نمونه:
«چو چشم وی به تن بی‌سر پدر افتاد / چنان نمود فغان از دل شکسته خویش / چنان ز غصه برآورد از جگر فریاد» (صامت بروجردی » قصاید » شمارهٔ ۸ - در مدح حضرت جواد(ع))
تحلیل: اگرچه واژه «گریه» به صورت صریح در این ابیات نیامده، اما «فغان»، «فریاد» و «دل شکسته» به وضوح نشان‌دهنده اوج اندوه و گریه‌های شدید امام سجاد (ع) در مواجهه با پیکر بی‌سر پدرشان (امام حسین (ع)) است. این «فریاد»ها، تجلی‌گاه درد و اندوهی است که از دیدن مصیبت پدر به فرزند عارض می‌شود و از هر گریه‌ای تأثیرگذارتر است.
نمونه:
«یاد ایام پدر می‌کرد می‌زد در جهان / شعله از سوز جگر چون مرغی بی‌بال و پری» (صامت بروجردی » کتاب المراثی و المصائب » شمارهٔ ۳۷ - مصائب ام‌الائمه)
تحلیل: این بیت به غم و گریه حضرت فاطمه (س) در فراق پدرشان (پیامبر اکرم (ص)) اشاره دارد. «شعله از سوز جگر» بیانگر عمق اندوهی است که منجر به گریه‌های بی‌امان و بی‌قراری ایشان می‌شود. این «گریه»، نمادی از پیوند عمیق دختر با پدر و داغی است که هرگز التیام نمی‌یابد.
۲. «گریه» «پدر» بر مصائب عزیزان:
«پدر» (به‌ویژه امام حسین (ع)) نیز در اشعار صامت، شاهد رنج‌ها و شهادت عزیزانش است و گریه‌های او در این لحظات، اوج صبر و تسلیم، اما در عین حال، نهایت درد و اندوه را به تصویر می‌کشد.
نمونه:
«دید پدر که شیرخواره جان داد از عطش / آه از نگاه آخر آن طفل بینوا» (این مضمون در بسیاری از نوحه‌های صامت و دیگر شعرا به اشکال مختلف بیان شده است)
تحلیل: در این صحنه، «پدر» (امام حسین (ع)) شاهد جان دادن شیرخوارش از عطش است. این لحظه، یکی از سخت‌ترین مصائب بر دل پدر است که ناخودآگاه با گریه‌های پنهان یا آشکار او همراه است. «آه از نگاه آخر» نشان‌دهنده عمق درد و حزن پدر در این لحظه است که منجر به گریه‌ای جانسوز می‌شود.
۳. «گریه» به یاد «پدر» در اسارت:
در مسیر اسارت، «گریه» کودکان و زنان به یاد پدران شهیدشان، به اوج می‌رسد. این اشک‌ها، نمادی از مظلومیت، بی‌کسی و حسرت بازگشت به آغوش پدر است.
نمونه:
«به جان پدر که از این بعد اگر سوی کوفه برم / به هر خرابه نگویم که من اسیری ز کربلایم» (صامت بروجردی » کتاب نوحه‌های سینه زنی (به اقسام مختلفه و لحنهای متنوع و مخصوصه) » شمارهٔ ۲۷ - نوحه دیگر)
تحلیل: این بیت (احتمالاً از زبان حضرت رقیه (س)) نشان‌دهنده عمق رنج و گریه‌های پنهانی است که از دوری و حسرت «پدر» نشأت می‌گیرد. قسم به «جان پدر» و آرزوی پنهان کردن هویت، بیانگر اندوهی است که با «گریه» تسکین می‌یابد.
ترکیب «گریه و پدر» در اشعار صامت بروجردی، پیوندی عمیق از اندوه، مظلومیت و حسرت است. «گریه» در اینجا، تجلی‌گاه درد بی‌کران فرزند در فراق «پدر» و همچنین اندوه «پدر» در مواجهه با مصائب عزیزانش است. صامت با پرداختن به این پیوند، عمق فاجعه کربلا و رنج‌های وارده بر اهل بیت (ع) را به شکلی مؤثر به مخاطب منتقل می‌کند و قلب‌ها را با مصائب این خاندان پیوند می‌زند.