در اشعار صامت بروجردی، پیوند میان «ستم و پدر» یکی از محوری‌ترین و دردناک‌ترین مضامین است که به شکلی عمیق و حزن‌انگیز به هم گره خورده‌اند. این ترکیب، نمادی از آلام بی‌حد و حصر و بی‌عدالتی‌های عظیمی است که بر «پدر» (به ویژه امام حسین (ع) و دیگر ائمه اطهار (ع)) و از طریق او بر خاندانش وارد شده است. «ستم» در اینجا نه فقط به معنای ظلم، بلکه به معنای تمامی مصائب، شقاوت‌ها و بی‌رحمی‌هایی است که از سوی دشمنان به «پدر» روا داشته شده است. صامت با پرداختن به این پیوند، عمق مظلومیت اهل بیت (ع) و قساوت قلب عاملان ستم را به شکلی بی‌نظیر به تصویر می‌کشد.
۱. «ستم» بر «پدر» در میدان نبرد:
بیشترین کاربرد این ترکیب به بیان ستم‌های طاقت‌فرسا و بی‌رحمانه‌ای اشاره دارد که بر «پدر» (امام حسین (ع)) در واقعه کربلا وارد شد. این ستم‌ها شامل تشنگی، جراحات، و مشاهده مصیبت عزیزان است.
نمونه: «گفت ای پدر بین شمر شوم و ظلم و کینش را / با توسن بیداد سرگرم جولان است» (صامت بروجردی » کتاب نوحه‌های سینه زنی (به اقسام مختلفه و لحنهای متنوع و مخصوصه) » شمارهٔ ۶ - و برای او همچنین)
تحلیل: در این بیت، از زبان حضرت زینب (س) خطاب به امام علی (ع) (پدر)، به «ستم» (که در اینجا با واژه «ظلم» بیان شده) شمر اشاره می‌شود. «پدر» در اینجا می‌تواند به امام حسین (ع) یا حتی به خود امام علی (ع) (به عنوان محور اصلی مظلومیت اهل بیت) اشاره داشته باشد. «ستم و کین» شمر بر «پدر» و جولان او با توسن بیداد، اوج ستمگری و بی‌رحمی دشمن را نسبت به اهل بیت (ع) نشان می‌دهد. این بیت، تصویری از ستمگری آشکار دشمن بر پدر و خاندانش ارائه می‌دهد.
نمونه: «آه از آن ساعت که شد مظلوم در کرب و بلا / تشنه لب، بی‌کس، میان خیل اعدا، پدر» (مضمونی رایج در اشعار صامت)
تحلیل: در این بیت، «مظلومیت» و «تشنه لب» بودن «پدر» در کربلا، بیانگر ستم‌هایی است که بر او وارد شده است. «پدر» در این صحنه، در اوج ستم و بلا قرار دارد و مظلومیتش بیش از پیش نمایان می‌شود.
۲. «ستم» بر فرزندان به دلیل فقدان «پدر»:
ستم‌هایی که پس از شهادت «پدر» بر فرزندان و خاندان او وارد می‌شود، یکی دیگر از جنبه‌های محوری این ترکیب است. این ستم‌ها شامل یتیمی، اسارت، و بی‌حفاظی است.
نمونه: «سر برهنه پا برهنه کودکان بی‌‌پدر / خار ره بر پا بدل اخگر به پیکر آفتاب» (صامت بروجردی » کتاب المراثی و المصائب » شمارهٔ ۹ - در مصیبت عاشورا)
تحلیل: این تصویرسازی دلخراش، وضعیت «کودکان بی‌‌پدر» را در مسیر اسارت نشان می‌دهد. این کودکان، که از «پدر» خود محروم شده‌اند، متحمل ستم‌های جسمی (خار و آفتاب) و روحی (بی‌پدری و بی‌حفاظی) می‌شوند. فقدان «پدر»، این ستم‌ها را بی‌حد و حصر کرده و اوج آسیب‌پذیری آنان را به نمایش می‌گذارد.
نمونه: «به جان پدر که از این بعد اگر سوی کوفه برم / به هر خرابه نگویم که من اسیری ز کربلایم» (صامت بروجردی » کتاب نوحه‌های سینه زنی (به اقسام مختلفه و لحنهای متنوع و مخصوصه) » شمارهٔ ۲۷ - نوحه دیگر)
تحلیل: این نوحه (احتمالاً از زبان حضرت رقیه (س))، بیانگر «ستم» عمیق روحی ناشی از اسارت و از دست دادن «پدر» است. این ستم چنان است که کودک ترجیح می‌دهد هویت خود را پنهان کند تا از تحقیر بیشتر در امان باشد. این بیت به طور واضح نشان می‌دهد که چگونه ستم بر «پدر» و خاندانش، منجر به رنج‌های پایدار برای فرزندان شده است.
۳. «پدر»؛ نماد استقامت در برابر «ستم»:
در اشعار صامت، «پدر» (امام حسین (ع)) با وجود تمامی ستم‌هایی که بر او وارد می‌شود، نماد استقامت، صبر و تسلیم در برابر اراده الهی است. این پایداری، عظمت شخصیت او را برجسته می‌کند.
نمونه (مفهوم رایج در شعر صامت): «با قامتی خمیده، پدر ایستاد در میان ستم / تا آخرین نفس، جان فدا کرد به راه محتشم»
تحلیل: این ابیات تصویری از امام حسین (ع) (پدر) را نشان می‌دهد که با وجود تمامی ستم‌ها و رنج‌ها، تا آخرین نفس استوار می‌ماند. این پایداری در برابر ستم، نه تنها مظلومیت، بلکه عظمت و شجاعت «پدر» را نیز به نمایش می‌گذارد.
ترکیب «ستم و پدر» در اشعار صامت بروجردی، پیوندی عمیق از بی‌عدالتی، رنج، و صبر است. «ستم» در اینجا، به عنوان نیروی مخرب و عامل درد و رنج، و «پدر» به عنوان هدف اصلی این ستم و نماد مظلومیت و حقانیت، در کنار هم قرار می‌گیرند. این پیوند، عمق فاجعه عاشورا و ستم وارده بر اهل بیت (ع) را به شکلی مؤثر به مخاطب منتقل می‌کند و یادآور آن است که فریاد «پدر» در برابر ستم، تا ابد در تاریخ طنین‌انداز خواهد بود.