در اشعار صامت بروجردی، پیوند میان «عصمت و پدر» یکی از بنیادی‌ترین و الهی‌ترین مفاهیم در توصیف اهل بیت (ع) است. این دو واژه به شکلی ناگسستنی به هم گره خورده‌اند تا مقام والا و الهی «عصمت» (پاکی مطلق از هر گناه و خطا) را که از ویژگی‌های اصلی «پدر» (به ویژه امام حسین (ع) و دیگر ائمه اطهار (ع)) است، به تصویر بکشند. «عصمت» در اینجا، نه تنها به معنای عدم ارتکاب گناه، بلکه به معنای پاکی وجودی، دوری از هرگونه آلودگی فکری و عملی، و منبع نور و هدایت الهی است که «پدر» تجلی کامل آن محسوب می‌شود. صامت با این ترکیب، بر جایگاه رفیع و معصومانه ائمه (ع) و پیوند آنان با مشیت الهی تأکید می‌کند.
۱. «پدر»؛ محور «عصمت» و پاکی مطلق:
بیشترین کاربرد این ترکیب به ذات معصوم و پاک «پدر» (ائمه اطهار (ع)) اشاره دارد که ریشه در اراده و لطف الهی دارد. این «عصمت»، آنها را از هر گناه و خطا مبرا می‌سازد و از آنها منبعی برای طهارت و هدایت می‌سازد.
نمونه (مفهوم رایج در ادبیات صامت):
«ای پدر، گشته وجودت ز عصمت آکنده / نور حق از تو همیشه تابان و پاینده»
تحلیل: این ابیات، «پدر» را با ویژگی «عصمت» معرفی می‌کنند که وجود او را از هر آلودگی پاک کرده است. این «عصمت»، نه فقط یک صفت، بلکه جوهر وجودی «پدر» است که او را به سرچشمه نور و هدایت الهی تبدیل می‌کند. این نشان می‌دهد که «پدر» به دلیل عصمت ذاتی‌اش، همواره نورانی و هدایتگر است.
۲. «عصمت»؛ پاسخ «پدر» به جاهلیت و گمراهی:
در اشعار صامت، «عصمت» «پدر» در برابر جهل، گمراهی و فساد زمانه او قرار می‌گیرد. این عصمت، دلیل قاطعیت «پدر» در مسیر حق و عدم سازش با باطل است.
نمونه:
«به خون پاک پدر شد حیات تو پیدا» (صامت بروجردی » کتاب الفاطمیه » شمارهٔ ۶ - زبان حال شاه شهدا به زینب)
تحلیل: اگرچه واژه «عصمت» به صورت صریح در این بیت نیامده است، اما «خون پاک پدر» (امام حسین (ع)) اشاره‌ای به عصمت و طهارت ذاتی ایشان دارد که به دلیل این پاکی و عدم سازش با باطل، جان خود را فدا کردند. این «عصمت» است که موجب می‌شود «پدر» در برابر فساد زمانه ایستادگی کند و خون پاکش مایه حیات و بقای دین گردد.
۳. تجلی «عصمت» در رفتار و کلام «پدر»:
«عصمت» «پدر» تنها در ذات او نیست، بلکه در تمامی رفتارها، گفتارها و تصمیمات او تجلی می‌یابد. این تجلی، او را الگویی بی‌نقص برای بشریت می‌سازد.
نمونه (مفهوم رایج در ادبیات صامت):
«زبان پدر، عصمت حق را بیان بود / کردار او، آیه نور جهان بود»
تحلیل: این بیت به روشنی بیان می‌کند که چگونه «عصمت» «پدر» در کلام و رفتار او نمود پیدا می‌کند. «زبان پدر» بیانگر «عصمت حق» است، یعنی هر آنچه می‌گوید، از سر پاکی و حقیقت است. «کردار او» نیز نمادی از نور و هدایت الهی است که از «عصمت» او سرچشمه می‌گیرد.
۴. «عصمت»؛ محور مظلومیت «پدر»:
گاه، «عصمت» «پدر» در کنار مظلومیت او قرار می‌گیرد. این به آن معناست که دشمنان با وجود علم به پاکی و بی‌گناهی «پدر»، به او ستم روا داشتند که اوج قساوت آنان را نشان می‌دهد.
نمونه (مفهوم رایج در نوحه‌های صامت):
«دیدند پدر را پاک و بی‌گناه / اما زدند بر او، ستم بی‌شمار»
تحلیل: این بیت بیانگر آن است که دشمنان با وجود آگاهی از پاکی و بی‌گناهی (عصمت) «پدر»، بر او ستم روا داشتند. این تضاد میان «عصمت» «پدر» و «ستم» دشمنان، عمق قساوت یزیدیان و مظلومیت امام را دوچندان می‌کند.
ترکیب «عصمت و پدر» در اشعار صامت بروجردی، پیوندی عمیق از پاکی مطلق، قداست الهی و مقام رفیع است. «عصمت» به عنوان صفت بارز «پدر» (ائمه اطهار (ع))، نه تنها پاکی جسمی، بلکه عصمت و طهارت باطنی و بی‌عیب بودن ایشان را به تصویر می‌کشد. این پیوند، به اشعار صامت عمق اعتقادی و معنوی بی‌نظیری می‌بخشد و جایگاه الهی و هدایتگر «پدر» را در نظر مخاطب برجسته می‌سازد.