در اشعار صامت بروجردی، ترکیب «اسیری و پدر» نمادی از یکی از دلخراش‌ترین و رنج‌آورترین جنبه‌های واقعه عاشوراست: جدایی اجباری فرزندان از پدران شهیدشان و تحمل رنج اسارت در غیاب حامی و تکیه‌گاه اصلی. این ترکیب، بار عاطفی و مذهبی بسیار سنگینی دارد و بر مظلومیت مضاعف اهل بیت (ع) پس از شهادت امام حسین (ع) تأکید می‌کند. این ابیات، نه تنها درد جسمی اسارت، بلکه رنج روحی ناشی از فقدان پدر و حسرت دیدار دوباره را به نمایش می‌گذارند.
«اسیری و پدر»: حسرت دیدار و درددل با غایب
«اسیری و پدر» اغلب به وضعیت فرزندانی اشاره دارد که در اسارت، آرزوی دیدار با پدر را دارند یا با او درددل می‌کنند، در حالی که می‌دانند پدرشان به شهادت رسیده است. این حسرت، اوج مظلومیت و تنهایی فرزندان را بیان می‌کند.
نمونه:
«به جان پدر که از این بعد اگر سوی کوفه برم / به هر خرابه نگویم که من اسیری ز کربلایم» (صامت بروجردی » کتاب نوحه‌های سینه زنی (به اقسام مختلفه و لحنهای متنوع و مخصوصه) » شمارهٔ ۲۷ - نوحه دیگر)
تحلیل:
این بیت که به احتمال زیاد از زبان یکی از کودکان اهل بیت (ع) (مانند حضرت رقیه (س)) در شام یا در مسیر اسارت سروده شده است، نهایت رنج و حسرت را بیان می‌کند. کودک قسم به جان پدر خود می‌خورد که اگر زنده به کوفه یا شام برسد، هرگز در هیچ خرابه‌ای نخواهد گفت که از کربلا به اسیری آمده است.
این عبارت، چندین جنبه کلیدی را برجسته می‌کند:
قسم به جان پدر: نشان‌دهنده عمق پیوند و ارادت به پدر، حتی پس از شهادت اوست. قسم به «جان پدر» در اینجا بار معنایی سوگند به عزیزترین دارایی را دارد.
اسیری: اشاره مستقیم به وضعیت اسارت، ستمی که بر بازماندگان روا داشته شد.
پنهان کردن هویت: دلیل پنهان کردن هویت («نگویم که من اسیری ز کربلایم») اوج شرمندگی، خستگی و درد ناشی از تحقیر و ستم در اسارت است. این جمله، خود یک کنایه از شدت رنج و اهانتی است که در طول اسارت به اهل بیت (ع) روا شده است. گویی تحمل این دردها از گفتن آنها نیز سخت‌تر است.
فقدان پدر به عنوان حامی: در این وضعیت اسیری، فقدان پدر به عنوان حامی و محافظ، بار رنج را چند برابر می‌کند. این کودک نه تنها اسیر است، بلکه پناهگاه و تکیه‌گاه اصلی خود را نیز از دست داده است.
«اسیری و پدر» در اشعار صامت بروجردی، تصویری دردناک از جدایی و رنج مضاعفی است که بر اهل بیت (ع) پس از واقعه کربلا وارد شد. این ترکیب، به مخاطب کمک می‌کند تا عمق فاجعه انسانی را درک کند و با مظلومیت فرزندان معصوم (ع) که هم پدر را از دست دادند و هم رنج اسارت را تحمل کردند، همدردی نماید. این توصیفات، نقش بسزایی در ماندگاری و نفوذ عاطفی اشعار صامت در فرهنگ عزاداری شیعی دارند.