در میان تمام مفاهیم مرتبط با «پدر» در اشعار صامت بروجردی، ترکیب «تن بی‌سر پدر» یا «سر بی‌تن پدر» شاید دلخراش‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین تصویر باشد. این عبارت، نه تنها به اوج مظلومیت امام حسین (ع) و فاجعه کربلا اشاره دارد، بلکه عمق درد و رنج فرزندان، به‌ویژه امام سجاد (ع)، در مواجهه با این صحنه دلخراش را به نمایش می‌گذارد. صامت با به‌کارگیری این تصویر، از مخاطب می‌خواهد تا نهایت بی‌رحمی و سبعیت دشمن و عظمت مصیبت وارده را درک کند.
«تن بی‌سر پدر»: نماد شهادت و مصیبت عظمی
«تن بی‌سر پدر» به طور خاص به پیکر مطهر امام حسین (ع) پس از شهادت اشاره دارد. این تصویر، نمادی از:
اوج شهادت و مظلومیت: بریدن سر از بدن، نهایت بی‌حرمتی و ستمی است که بر یک شهید روا داشته شده است. این تصویر، نه تنها مرگ، بلکه توهین به جسد و تحقیر مقام را نشان می‌دهد.
بی‌رحمی دشمن: این عمل، بیانگر سبعیت و بی‌رحمی بی‌حد و حصر سپاه یزید است که حتی به پیکر مطهر امام نیز رحم نکردند.
شکستن حُرمت: قطع سر از بدن، به معنای شکستن تمامی حرمت‌ها و قوانین جنگی و اخلاقی است و بر غیرانسانی بودن عاملان آن تأکید دارد.
مواجهه فرزند با «تن بی‌سر پدر»: اوج درد و فغان
صامت بروجردی به شکلی سوزناک، لحظه مواجهه فرزندان با این پیکر مطهر را به تصویر می‌کشد و عمق اندوه آنها را بیان می‌کند. این صحنه، نقطه اوج مصیبت برای بازماندگان است:
نمونه:
«چو چشم وی به تن بی‌سر پدر افتاد / چنان نمود فغان از دل شکسته خویش / چنان ز غصه برآورد از جگر فریاد» (صامت بروجردی » قصاید » شمارهٔ ۸ - در مدح حضرت جواد(ع))
تحلیل:
در این ابیات، شاعر لحظه دیدن پیکر بی‌سر امام حسین (ع) توسط امام سجاد (ع) را روایت می‌کند. «چو چشم وی به تن بی‌سر پدر افتاد» بیانگر شوک و وحشتی است که این صحنه به امام سجاد (ع) وارد می‌کند.
فغان و فریاد امام سجاد (ع) از «دل شکسته» و «جگر»، نشان‌دهنده عمق دردی است که از دیدن این منظره دلخراش بر او مستولی شده است. این فریاد، تنها یک واکنش احساسی نیست، بلکه بازتاب‌دهنده بار سنگین مصیبتی است که بر دوش او قرار می‌گیرد.
این تصویر، اوج دلخراش بودن فاجعه کربلا را به نمایش می‌گذارد و مخاطب را به نهایت همدردی با امام سجاد (ع) و دیگر بازماندگان دعوت می‌کند.
تکرار «چنان» در مصرع‌های بعدی، بر شدت و عظمت این فغان و فریاد تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که این درد، فراتر از توان تحمل بشر عادی است.
«تن بی‌سر پدر» در شعر صامت بروجردی، صرفاً یک توصیف نیست؛ بلکه نمادی قدرتمند از اوج ستم، اوج ایثار و اوج مظلومیت است. این تصویر، از جمله ماندگارترین و تأثیرگذارترین تصاویر در ادبیات عاشورایی است که هر بار با شنیدن آن، رنج و درد اهل بیت (ع) در ذهن و قلب شیعیان زنده می‌شود و به عزاداری‌ها عمق بیشتری می‌بخشد.