استعاره، یکی دیگر از آرایه‌های ادبی قدرتمند در شعر صامت بروجردی است که به او امکان می‌دهد تا مفاهیم را به شکلی عمیق‌تر، پویاتر و زیباتر بیان کند. در استعاره، یک واژه یا عبارت به جای معنای حقیقی‌اش، در معنای مجازی به کار می‌رود و شباهتی پنهان را آشکار می‌سازد. صامت با بهره‌گیری از استعاره‌ها، به بیان شدت رنج‌ها، عظمت مقامات، و تأثیرات عاطفی فقدان پدر می‌پردازد و به ایجاز و تأثیرگذاری کلامش می‌افزاید.
۱. بیان شدت رنج و درد با استعاره:
صامت برای توصیف عمق درد و رنج ناشی از مصیبت، از استعاره‌هایی استفاده می‌کند که حواس انسان را درگیر کرده و شدت واقعه را ملموس‌تر می‌سازند.
نمونه:
"بابا تشنگی زد شعله بر جان العطش / ای پدر جان العطش" (صامت بروجردی » کتاب نوحه‌های سینه زنی (به اقسام مختلفه و لحنهای متنوع و مخصوصه) » شمارهٔ ۳ - نوحه دیگر)
تحلیل استعاره:
استعاره: "شعله بر جان".
توضیح: در اینجا، "تشنگی" به شعله‌ای سوزان و آتشین تشبیه شده است که بر جان (وجود) کودک (مانند حضرت رقیه یا علی اصغر (ع)) می‌افتد. تشنگی، یک نیاز طبیعی است، اما صامت با استعاره "شعله"، آن را به یک درد و سوزش فراگیر و جانکاه تبدیل می‌کند. این استعاره، شدت عطش و رنج مضاعف ناشی از آن را به شکلی بسیار قوی و مؤثر بیان می‌کند و حس مظلومیت را به اوج می‌رساند.
۲. بیان اوج و کمال با استعاره:
صامت برای توصیف اوج فضایل و کمالات شخصیت‌ها، به‌ویژه در مورد اهل بیت (ع) و تأثیر پدر بر آنها، از استعاره بهره می‌برد.
نمونه:
"شجاعت گشت از شاه ولایت منتهی بر وی / چنان کامد ولایت از پدر میراث خوارانش" (صامت بروجردی » قصاید » شمارهٔ ۲۵ - در مدح قمر بنی‌هاشم حضرت عباس(ع))
تحلیل استعاره:
استعاره: "منتهی بر وی".
توضیح: این عبارت، یک استعاره مکنیه (کنایه) از اوج و کمال است. گویی شجاعت، یک مسیر یا جریانی است که نهایت و پایان آن در وجود حضرت عباس (ع) قرار دارد. این استعاره نشان می‌دهد که حضرت عباس (ع) به حدی از شجاعت و دلاوری رسیده است که می‌توان او را نماد کامل و نهایی شجاعت دانست؛ شجاعتی که البته میراثی از پدر بزرگوارش، حضرت علی (ع)، است. این بیان، به عظمت و جایگاه بی‌نظیر حضرت عباس (ع) در زمینه شجاعت و ارتباط آن با ریشه پدری اشاره می‌کند.
به طور خلاصه، صامت بروجردی با استفاده از استعاره‌ها، به اشعار خود عمق و غنای بیشتری می‌بخشد. این آرایه به او کمک می‌کند تا رنج‌های عاطفی و فیزیکی را به شکلی ملموس‌تر و پرشورتر بیان کند و همچنین عظمت و کمالات معنوی شخصیت‌ها را به ایجاز و زیبایی به تصویر بکشد.