صامت بروجردی به شکلی هنرمندانه از نمادها و استعارات مذهبی و تاریخی رایج در فرهنگ شیعی و اسلامی بهره می‌برد. این نمادها، نه تنها به غنای ادبی اشعار می‌افزایند، بلکه ارتباط عمیق‌تری با باورها و احساسات مذهبی مخاطب برقرار می‌کنند. با استفاده از این نمادها، صامت پیام عاشورا را فراتر از یک واقعه تاریخی، به یک حقیقت ابدی و جهانی تبدیل می‌کند.
مثال‌ها و تحلیل مفصل:
تشبیه امام حسین (ع) به "سلطان بی‌لشکر" یا "خسرو عالی‌نسب": صامت، امام حسین (ع) را با القابی چون "سلطان بی‌لشکر" یا "خسرو عالی‌نسب" یاد می‌کند. این تشبیهات، مقام والای امامت و رهبری ایشان را در کنار مظلومیت و تنهایی بی‌حدشان برجسته می‌سازد.
«از قفا ببرید سر سلطان بی‌لشکر حسینم» (اشعار مصیبت، شماره ۲۸) «این خسرو عالی نسب حسین است / زار و غریب و بی‌معین و عطشان» (کتاب نوحه‌های سینه زنی، شماره ۱۳)
تحلیل: "سلطان" یا "خسرو" نماد قدرت و پادشاهی است، اما وقتی با "بی‌لشکر" همراه می‌شود، تضادی عمیق ایجاد می‌کند که اوج مظلومیت امام را در عین اقتدار معنوی نشان می‌دهد. این نمادها، به مخاطب یادآوری می‌کنند که این کشتار، قتل یک فرد عادی نبود، بلکه به شهادت رساندن رهبری الهی بود.
"العطش" به عنوان نماد تشنگی معنوی و جسمی: واژه "العطش" فراتر از تشنگی فیزیکی، نماد محرومیت از حقیقت و عدالت نیز هست.
«جان بابا تشنگی زد شعله بر جان العطش / ای پدر جان العطش» (کتاب نوحه‌های سینه زنی، شماره ۳)
تحلیل: تکرار "العطش"، نه تنها فریاد جسمی کودکان تشنه است، بلکه می‌تواند نمادی از تشنگی عالم برای عدالت و حقیقت باشد که در کربلا به آن پاسخ داده نشد. این نماد، پیام عاشورا را از یک واقعه صرفاً تاریخی به یک حقیقت جهانی ارتقا می‌دهد.
"سرو روان" و "گل باغ" برای جوانان شهید (علی اکبر (ع) و قاسم (ع)): استفاده از نمادهای طبیعت برای توصیف زیبایی و طراوت جوانان شهید.
«ای گل باغ حسین اکبر نسرین عذار / تازه جوانم علی سرو روانم علی» (کتاب نوحه‌های سینه زنی، شماره ۱)
تحلیل: "گل باغ" و "سرو روان" نماد زیبایی، رشد، طراوت و قامت رشید هستند. وقتی این نمادها برای شهدایی چون علی اکبر (ع) به کار می‌روند، تضادی دردناک با شهادت فجیع و پرپر شدن آنها ایجاد می‌کنند. این نمادها، حسرت از دست دادن زیبایی و حیات را در اوج خود به تصویر می‌کشند.
"ام المصائب" برای حضرت زینب (س): لقب "ام المصائب" (مادر مصیبت‌ها) که به حضرت زینب (س) داده می‌شود، خود یک نماد بزرگ از صبر و تحمل بی‌کران ایشان در برابر انبوه مصائب است.
«زینب ای ام المصیبه موسم افغان رسد» (کتاب نوحه‌های سینه زنی، شماره ۳۲)
تحلیل: این نماد، اوج رنجی را که حضرت زینب (س) متحمل شدند، به شکلی فشرده و پرمعنا بیان می‌کند. "مادر مصیبت‌ها" بودن، نشان‌دهنده این است که ایشان تمامی دردها را تجربه کرده و بر آنها صبر ورزیده‌اند. این نماد به نقش ایشان به عنوان حامل پیام عاشورا و محافظ بازماندگان نیز اشاره دارد.
"حرم" به عنوان نماد حریم قدسی و زنان و کودکان: کلمه "حرم" (مکان مقدس و محفوظ) در اشعار صامت، نه تنها به چادرهای اهل بیت (ع) اشاره دارد، بلکه نمادی از حریم قدسی زنان و کودکان و مظلومیت آنان است.
«بر کودکانم در حرم بده گوش / کز تشنگی دارند اضطرابی» (کتاب نوحه‌های سینه زنی، شماره ۲۱)
تحلیل: وقتی به "حرم" حمله می‌شود، نماد شکستن حریم قدسی و تعرض به بی‌گناهان است. این نماد، عمق بی‌رحمی و بی‌شرمی دشمنان را که حتی به حریم زنان و کودکان نیز تجاوز کردند، نشان می‌دهد.
جمع‌بندی: صامت بروجردی با استفاده ماهرانه از این نمادها و استعارات مذهبی و تاریخی، اشعار خود را از سطح یک روایت ساده فراتر می‌برد. این نمادها به شعر عمق معنایی و عاطفی می‌بخشند، ارتباط مخاطب با وقایع کربلا را عمیق‌تر می‌کنند و پیام عاشورا را به شکلی ماندگار و فرازمانی در اذهان و قلوب جای می‌دهند. این تکنیک، نقش مهمی در جاودانگی و تأثیرگذاری مرثیه‌های او دارد.