پس از بیان مصائب و خطاب به اهل بیت (ع)، محتشم کاشانی در بند هفتم، لحن شعر را تغییر داده و به نکوهش مستقیم و شدید عاملان فاجعه کربلا و یزید میپردازد. این بند، با زبانی تند و کوبنده، قساوت و بیرحمی دشمنان را به تصویر میکشد.
ابیات بند هفتم:
نمرود این عمل که تو شداد کردهای کام یزید دادهای از کشتن حسین بنگر که را به قتل که دلشاد کردهای در کربلا چه ظلم و ستمها که کردهای تا روز حشر لعنت حق بر تو باد زین کینهها که از تو به خون در فتاد
باز این چه شورش است که در خلق عالم است باز این چه رستخیز غم است که در محرم است
تفسیر و تحلیل:
"نمرود این عمل که تو شداد کردهای":
"نمرود" و "شداد": این دو، از شخصیتهای ستمگر و طاغوتی در تاریخ و اساطیر هستند که به ظلم و کفر شهرت دارند.
نمرود: پادشاهی ستمگر که در زمان حضرت ابراهیم (ع) ادعای خدایی کرد و او را به آتش افکند.
شداد: پادشاهی که به دلیل تکبر و ادعای بهشتسازی (ارم ذاتالعماد) مورد غضب الهی قرار گرفت.
محتشم با تشبیه عاملان کربلا (و به طور خاص یزید) به نمرود و شداد، عمق کفر، تکبر و ستمگری آنان را نشان میدهد. این تشبیه، عمل آنان را در ردیف بزرگترین ستمهای تاریخ قرار میدهد و قبح آن را دوچندان میکند.
"کام یزید دادهای از کشتن حسین":
این مصرع به صراحت، یزید را به عنوان عامل اصلی و بهرهبرنده از شهادت امام حسین (ع) معرفی میکند. "کام دادن" به معنای برآورده کردن آرزو و خواسته است. یعنی با کشتن امام (ع)، آرزوی یزید برآورده شد. این بیان، مسئولیت مستقیم یزید را در فاجعه برجسته میکند.
"بنگر که را به قتل که دلشاد کردهای":
این پرسش استفهامی، یک سرزنش و توبیخ شدید است. شاعر از عاملان میپرسد که آیا میدانند چه کسی (امام حسین (ع)، فرزند پیامبر (ص)) را به قتل رساندهاند و چه کسی (یزید، نماد ظلم) را از این عمل شاد کردهاند؟ این بیت، بر فجیع بودن قربانی و شادمانی ظالم تأکید دارد.
"در کربلا چه ظلم و ستمها که کردهای":
این مصرع به طور کلی به انواع ظلمها و ستمهایی که در واقعه کربلا رخ داده است، اشاره میکند. این ظلمها شامل عطش، کشتار، اسارت، هتک حرمت و... میشود.
"تا روز حشر لعنت حق بر تو باد":
این جمله، یک نفرین و لعنت ابدی است. شاعر برای عاملان این فاجعه، لعنت و دوری از رحمت الهی را تا روز قیامت طلب میکند. این نفرین، نشاندهنده خشم و انزجار عمیق از این عمل و عاملان آن است.
"زین کینهها که از تو به خون در فتاد":
"کینهها": اشاره به دشمنیها و عداوتهای دیرینهای که از زمان پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) وجود داشت و در کربلا به اوج خود رسید و منجر به خونریزی (شهادت امام حسین (ع)) شد. این بیان، ریشههای تاریخی این فاجعه را نیز نشان میدهد.
اهمیت و جایگاه بند هفتم:
بند هفتم، یک بند اعتراضی و نفرینآمیز در ترکیببند محتشم است. شاعر در این بخش، از حالت توصیف مصائب به سمت محکومیت عاملان میرود و با زبانی صریح و کوبنده، آنان را مورد سرزنش و لعن قرار میدهد. استفاده از نامهای "نمرود" و "شداد" و نفرین "تا روز حشر لعنت حق بر تو باد"، این بند را به یکی از پرشورترین و خشمگینترین بخشهای شعر تبدیل میکند که خشم و انزجار شیعیان از ستمگران را بازتاب میدهد.