بله، این یکی از عمیقترین و مهمترین نکات در نگاه عطار نیشابوری به جایگاه معرفتی امام حسین (ع) است. عطار، امام را فراتر از یک عالم برجسته یا دانشمندی که علم را از منابع بیرونی کسب کرده باشد، میبیند. در دیدگاه او، حسین (ع) خود سرچشمه و منبع جوشان شناخت و بصیرت الهی است.
معنای "منشأ و سرچشمهی اصلی شناخت و بصیرت الهی"
این تعبیر، امام حسین (ع) را در مرتبهای از معرفت قرار میدهد که از طریق کسب معمولی علم و دانش به دست نمیآید. این جایگاه به معنای:
علم لدنی و الهام الهی: شناخت امام حسین (ع) از نوع علم لَدُنی (علمی که مستقیماً از جانب خداوند و بدون واسطه به قلب اولیا الهی الهام میشود) بود. این علم، فراتر از علوم اکتسابی است که انسانها از طریق مطالعه، تجربه یا استاد کسب میکنند. عطار معتقد است که حسین (ع) به دلیل قرب بینهایت به حق، به این سرچشمهی معرفت متصل بود.
تجلیگاه حقیقت مطلق: وقتی عطار امام حسین (ع) را "آفتاب آسمان معرفت" مینامد، او را به خورشیدی تشبیه میکند که خود منبع نور است. این یعنی وجود امام، تجلیگاه حقیقت مطلق الهی بود. او نه تنها راه را نشان میدهد، بلکه خود بخشی از آن حقیقت است که در وجودش متجلی شده. این جوشش معرفت از درون اوست، نه از بیرون.
ولایت و ارتباط بیواسطه با حق: در نگاه عرفانی، ولیّ کامل کسی است که به مقام قرب الهی رسیده و واسطهی فیض و معرفت میان خلق و حق است. جمله عطار: "کیست حق را و پیمبر را ولی؟" نشان میدهد که حسین (ع) در مقام ولایت، مستقیماً از سرچشمهی حقیقت الهی سیراب میشده و به همین دلیل، خود منشأ شناخت برای دیگران است. او نیازی به واسطه برای دریافت علم الهی ندارد.
بصیرت باطنی و شهود: "دل آگاه حسینی" نیز بر همین معنا تأکید دارد. این آگاهی، از نوعی بصیرت باطنی و شهود مستقیم حقایق است، نه صرفاً درک عقلی یا منطقی. این بصیرت، او را قادر ساخت تا حکمت نهفته در بلاها را درک کند و با عشق به سوی شهادت گام بردارد. این سطح از بصیرت، تنها از منبعی بیکران جوشش مییابد.
تفاوت با "عالم" یا "دانشمند"
یک عالم یا دانشمند، دانشی را از کتب، اساتید یا تجربیات بیرونی کسب میکند و سپس آن را انتقال میدهد.
اما امام حسین (ع) در نگاه عطار، خود "سرچشمه" و "مبدأ" این شناخت و بصیرت است. او نه فقط دانش را دریافت و بازنشر میکند، بلکه خود منبع فیضان معرفت الهی است. همانند آفتابی که خود نور تولید میکند، نه اینکه نور را از جای دیگر بگیرد.
نتیجهگیری
این رویکرد عطار، جایگاه امام حسین (ع) را در عرفان بسیار فراتر از یک رهبر دینی یا شهید عادی قرار میدهد. او را به مقامی میرساند که وجودش، مظهر و تجلیگاه مستقیم نور و شناخت الهی است. از این روست که عاشورا در نگاه عطار، نه یک تراژدی صرف، بلکه منبعی بینهایت از معارف عرفانی و الهی است که از وجود تابناک امام حسین (ع) جاری شده است.