برداشت

"درک حکمت بلا": نگاهی عارفانه به مصائب عاشورا

در نگاه عارفانی چون عطار نیشابوری، واقعه عاشورا و مصائبی که بر امام حسین (ع) و یارانش رفت، صرفاً رنج و اندوه نیست، بلکه سرشار از حکمت‌های الهی است. تعبیر "درک حکمت بلا" به این معناست که امام حسین (ع) با بصیرت و معرفت عمیق خود، از ورای ظواهر دردناک، به باطن و هدف الهی این مصائب پی برده بود.

بلا در نگاه عرفان

در عرفان، بلا و ابتلا نه به معنای مجازات یا بی‌عدالتی، بلکه به عنوان ابزاری برای تصفیه روح، ارتقاء مقام سالک، و آزمایشی برای سنجش صدق عشق تلقی می‌شود. عارفان معتقدند که خداوند، محبوبان خود را با بلا می‌آزماید تا آن‌ها را به کمال رساند و به خود نزدیک‌تر سازد.

حکمت بلا در واقعه عاشورا

"درک حکمت بلا" در مورد امام حسین (ع) و عاشورا، ابعاد مختلفی دارد:

1. محک صدق عشق: بزرگترین حکمت بلا در عاشورا، سنجش و اثبات صدق عشق امام حسین (ع) به خداوند بود. عطار امام حسین (ع) را "شهید عشق" می‌نامد. شهادت و تحمل آن همه مصیبت، نشان داد که عشق او به حق، فراتر از هر تعلق دنیوی و جانی است. این بلا، عشق حقیقی را از عشق‌های سطحی متمایز کرد.

2. ارتقاء مقام و قرب الهی: هر بلایی که عارف با صبر و رضا پذیرا می‌شود، او را به مقام بالاتری از قرب الهی می‌رساند. امام حسین (ع) با پذیرش بلاهای کربلا، به اوج کمال انسانی و قرب بی‌نهایت به خداوند دست یافت. این مصائب، نردبان عروج او به بالاترین مراتب ولایت و معرفت شد.

3. تصفیه و پالایش روح: بلاها مانند آتشی هستند که ناخالصی‌ها را از وجود سالک می‌سوزانند. مصائب کربلا، روح امام حسین (ع) و یارانش را به نهایت خلوص رساند و آن‌ها را از هرگونه شائبه‌ی نفسانی پاک ساخت. این پالایش، برای رسیدن به مقام فنای کامل در حق ضروری بود.

4. الگوسازی برای آیندگان: حکمت دیگر بلا در عاشورا، ایجاد یک الگوی جاودانه برای تمام بشریت بود. امام حسین (ع) با "درک حکمت بلا" و پذیرش آن، به انسان‌ها آموخت که چگونه می‌توان در برابر ظلم ایستاد، چگونه می‌توان در راه حق فداکاری کرد، و چگونه می‌توان با عشق و رضا به استقبال تقدیر الهی رفت. این بلا، درس‌نامه‌ای عملی برای سلوک و زندگی شد.

5. حیات‌بخشی به دین: از دیدگاه عرفا، شهادت امام حسین (ع) و بلاهایی که بر او رفت، باعث احیای دین و ارزش‌های حقیقی شد. خون او، درخت دین را آبیاری کرد و مانع از تحریف کامل آن گردید. این بلا، به ظاهر پایان یک زندگی بود، اما در باطن، آغاز حیات جدیدی برای حقیقت و معنویت بود.

"دل آگاه حسینی" و درک حکمت بلا

همانطور که عطار در جوهرالذات می‌فرماید:

دل آگاه میباید حسینی شهید عشق گشتن بهر دینی

این "دل آگاه" بود که امام حسین (ع) را قادر ساخت تا حکمت نهفته در بلا را درک کند. او با بصیرت درونی خود، فراتر از ظاهر دردناک وقایع، به باطن الهی آن‌ها پی برد. این درک، به او آرامش و رضایتی بخشید که در اوج مصیبت نیز ذره‌ای از آن کاسته نشد. او می‌دانست که هر آنچه از دوست رسد، نیکوست، حتی اگر جام زهر باشد.

به طور خلاصه، "درک حکمت بلا" در مورد امام حسین (ع) از دیدگاه عطار، به معنای بصیرت عمیق ایشان به هدف و معنای الهی مصائب کربلا بود. این درک، نه تنها او را به اوج کمال رساند، بلکه واقعه عاشورا را به یک مکتب جاودانه برای تربیت روح و نشان دادن راه عشق و فداکاری در مسیر حقیقت تبدیل کرد.