در میان شاعرانی که بررسی کردیم، یعنی مولانا، نظامی، وحشی بافقی، منوچهری، و فرخی سیستانی، می‌توان گفت که مولانا بیشترین نوآوری و تعمیق معنایی را در کاربرد واژه‌ی "علمدار" داشته است.
چرا مولانا پیشگام نوآوری معنایی است؟
ارتقاء از عینیت به عرفان:
کاربرد سنتی و غالب: پیش از مولانا، "علمدار" عمدتاً در معنای عینی و نظامی خود به کار می‌رفت؛ یعنی کسی که پرچم لشکر را حمل می‌کند و نمادی از قدرت نظامی، فرماندهی، و شجاعت در میدان نبرد است. این کاربرد را به وضوح در اشعار فرخی سیستانی و تا حد زیادی در نظامی می‌بینیم. حتی منوچهری نیز با اینکه "باد" را علمدار می‌خواند، همچنان بر همان مفهوم "حامل و نمایش‌دهنده نشانه" (اینجا نشانه‌ی تغییر فصول) تأکید دارد.
نوآوری مولانا: مولانا این واژه را از بستر نظامی و مادی خارج کرده و آن را به قلمرو کاملاً معنوی و عرفانی وارد می‌کند. او "علمدار" را به رهبران روحانی، مرشدان عشق، و پیشوایان راه حقیقت اطلاق می‌دهد. "علم عشق" و "علم معانی" مفاهیمی هستند که مولانا به این واژه می‌افزاید. این دگرگونی، یک جهش بزرگ در معنابخشی به این واژه است.
پیوند با مفاهیم کلیدی عرفانی:
مولانا "علمدار" را با مفاهیم بنیادین عرفانی مانند عشق الهی، ولایت، هدایت، بیداری، و رهایی از قید دنیا پیوند می‌زند. "علمدار عشق" او، کسی است که نه با شمشیر فیزیکی، بلکه با نیروی عشق و بصیرت، راه را بر سالکان می‌گشاید و آنها را از رنج‌های درونی می‌رهاند. این کاربرد، عمق فلسفی و عرفانی بی‌نظیری به "علمدار" می‌بخشد.
تبدیل به نماد:
در آثار مولانا، "علمدار" صرفاً یک شغل یا نقش نیست؛ بلکه به یک نماد قدرتمند از پیشتازی در مسیر کمال انسانی بدل می‌شود. این نماد می‌تواند به شمس تبریزی (به عنوان مرشد و تجلی عشق الهی) یا به روح بیدار و پیشرو درونی اشاره داشته باشد. این نمادپردازی، واژه را از معنای لغوی رها کرده و به یک آرکی‌تایپ در ذهن خواننده تبدیل می‌کند.
تأثیر بر شاعران پس از خود:
نوآوری مولانا در کاربرد "علمدار"، راه را برای شاعران بعدی نیز گشود. وحشی بافقی، اگرچه "علمدار" را در بستر رنج و هجران به کار می‌برد ("علمدار سپاه جان گدازان")، اما این کاربرد نیز از معنای نظامی فاصله گرفته و به سمت ابعاد عاطفی و درونی متمایل شده است. این گرایش به کاربردهای غیرنظامی، تا حدی متأثر از فضای عرفانی‌سازی واژگان است که مولانا آغازگر آن بود.
مقایسه با سایر شاعران:
فرخی سیستانی و نظامی: کاربرد "علمدار" در آثار این دو شاعر، هرچند مهم و زیباست، اما عمدتاً در چارچوب معنای سنتی و نظامی باقی می‌ماند (حامل پرچم جنگ، نماد قدرت و آمادگی). نظامی با استعاره‌ی "زبان علمدار دیوان دل" کمی نوآوری می‌کند، اما این یک استعاره‌ی مجزا است و به اندازه مولانا، معنای کلی واژه را به یک مفهوم عرفانی عمیق پیوند نمی‌دهد.
منوچهری: کاربرد او در مورد "باد علمدار"، یک استعاره‌ی طبیعت‌گرایانه و زیباست. این نیز نوعی نوآوری است، اما از جنس تشبیه و استعاره‌ی ادبی در طبیعت است، نه از جنس تعمیق معنایی و ارتقاء واژه به یک نماد عرفانی و وجودی.
وحشی بافقی: کاربرد وحشی (پیشوای رنج) نیز نوآورانه و احساسی است، اما شاید بتوان آن را بسطی از همان کاربرد نمادین انسانی (نه لزوماً عرفانی محض) دانست که در شعر فارسی جا افتاده بود.
نتیجه‌گیری:
با توجه به تغییر بنیادین در براز و بستر معنایی، پیوند با مفاهیم عالی عرفانی، و تبدیل واژه به یک نماد عمیق روحانی، مولانا به وضوح پیشگام بیشترین نوآوری معنایی در کاربرد "علمدار" در میان شاعران مورد بررسی است. او این واژه‌ی نظامی را به ابزاری قدرتمند برای بیان سیر و سلوک معنوی و رهبری درونی بدل کرد.