ترکیب هی خونن
ترکیب‌های «خون» در شاهنامه فردوسی
در شاهنامه، واژهٔ «خون» در ترکیب‌های مختلفی به‌کار رفته است که هرکدام بار معنایی خاصی دارند و به صحنه‌های نبرد، عواطف جنگ‌جویان و فضای تراژیک حماسه عمق می‌بخشند. برخی از این ترکیب‌ها عبارتند از:
۱. خون گرم / خون سرد
«نجوشد یکی را برگ خون گرم»: اشاره به شجاعت و حمیت جنگ‌جویانی که با خون گرم (اشتیاق به نبرد) می‌جنگند.
در مقابل، خون سرد (که در این ابیات نیامده ولی در جای دیگر شاهنامه دیده می‌شود) نماد ترس و بی‌حمیتی است.
۲. دریای خون
«چو دریای خون شد همه دشت و راغ»
«همه روی کشور چو دریای خون»
نماد گستردگی کشتار و غلبهٔ خشونت در میدان جنگ. این ترکیب تصویری هولناک از انبوه کشته‌ها ارائه می‌دهد.
۳. خون جگر / خون دل
«ز خون جگر بر لب آورده کف»: نشان‌دهندهٔ رنج درونی و اندوه عمیق.
«پر از خون دل و روی چون سندروس»: اشاره به اشک‌های خونین و غم جانکاه.
۴. خونِ سر / خون بی‌گناه
«گنهکار خون سر بی‌گناه»: تأکید بر قتل ناحق و بی‌عدالتی.
«خون سیاوش»: نماد بارز خون بی‌گناه که محرک انتقام‌های بعدی می‌شود.
۵. خونِ تیغ / خونِ شمشیر
«همی خون فشاند به آوردگاه»: اشاره به ریزش خون در نبرد.
«بخون** کرد خواهم سر تیغ لعل»**: تیغی که از خون دشمنان سرخ شده است.
۶. خونِ چشم / خونِ مژه
«مژه کرد پر خون و رخ سندروس»: گریهٔ خونین از فرط اندوه.
«دیده پر خون و دل پر ز داغ»: ترکیبی از درد جسمی و روحی.
۷. خونِ زمین / خاکِ خون‌آلود
«زمین پر ز خون بود تا چند میل»: زمینی که از کشته‌ها رنگین شده.
«در و دشت گشته پر از برف و خون»: نماد ویرانی پس از جنگ.
نتیجه‌گیری:
ترکیب‌های «خون» در شاهنامه اغلب یا حماسی هستند (مثل دریای خون، خون گرم) یا تراژیک (مثل خون جگر، خون بی‌گناه). این واژه نه‌تنها برای توصیف خشونت فیزیکی، بلکه برای بیان عواطف انسانی مانند خشم، اندوه و انتقام به‌کار می‌رود.