۱. تقابل "خرد و دیو/نادانی"
مفهوم: شاهنامه به شدت بر خرد به عنوان والاترین موهبت انسانی و الهی تأکید دارد. در مقابل، دیو (نه فقط به معنای موجود ماورایی، بلکه نمادی از نادانی، اهریمنی، شهوت، و خشونت) قرار می‌گیرد. این تقابل در بسیاری از داستان‌ها، از جمله نبرد رستم با دیوان یا مبارزه پادشاهان با خوی اهریمنی، دیده می‌شود.
چرا جذاب است؟ این بحث می‌تواند به فلسفه فردوسی درباره اهمیت دانش و تعقل در برابر جهل و اهریمن‌خویی بپردازد.
۲. مفهوم "داد و بیداد" (عدل و ستم)
مفهوم: یکی از ستون‌های اصلی اندیشه فردوسی، عدالت ("داد") است که پادشاهی و جامعه ایده‌آل بر آن بنا می‌شود. در مقابل، ستم و بیداد قرار دارد که مایه تباهی کشور و سقوط پادشاهان می‌شود (مانند ضحاک یا افراسیاب).
چرا جذاب است؟ این موضوع به جنبه‌های حکومتی و اخلاقی شاهنامه می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه فردوسی از طریق داستان‌ها، معیارهای یک حاکم خوب و پیامدهای ستم را ترسیم می‌کند.
۳. "ایران و توران": نماد تقابل‌های فرهنگی و جغرافیایی
مفهوم: تقابل دائمی ایران و توران صرفاً یک نبرد جغرافیایی نیست، بلکه نمادی از تضاد میان دو جهان‌بینی، دو فرهنگ، و گاهی دو رویکرد به زندگی و حاکمیت است. ایران نماد تمدن، خرد، و داد است، در حالی که توران اغلب با خشونت، جاه‌طلبی و بیدادگری مرتبط است.
چرا جذاب است؟ این بحث می‌تواند به ریشه‌های ملی‌گرایی در شاهنامه و چگونگی به تصویر کشیدن هویت ایرانی در برابر "دیگری" بپردازد.
۴. نقش "زنان" در شاهنامه: قدرت، خرد و فداکاری
مفهوم: برخلاف تصور رایج، زنان در شاهنامه صرفاً نقش‌های فرعی ندارند. شخصیت‌هایی مانند تهمینه، فرنگیس، منیژه، و سودابه نقش‌های محوری و قدرتمندی ایفا می‌کنند، چه در جنبه‌های مثبت (خرد، عشق، فداکاری) و چه در جنبه‌های منفی (فریب، دسیسه).
چرا جذاب است؟ این موضوع می‌تواند به بررسی ابعاد شخصیتی زنان در شاهنامه و تأثیر آنها بر جریان داستان‌ها بپردازد و کلیشه‌ها را به چالش بکشد.