به توضیح دقیق‌تر ابیاتی می‌پردازیم که آشوب را به ضعف یا ستمگری حاکم، یا فقدان رهبری قوی ربط می‌دهند.
این ابیات بر یک موضوع محوری در شاهنامه تأکید دارند: ثبات و رفاه یک سرزمین ارتباط تنگاتنگی با شخصیت و توانایی پادشاه آن دارد. زمانی که پادشاه ناعادل، ضعیف یا غایب باشد، نتیجه طبیعی آن بی‌نظمی و رنج خواهد بود.
در ادامه، ابیات مشخصی از لیست شما را که در این دسته قرار می‌گیرند، با توضیحاتی جامع‌تر بررسی می‌کنیم:
۱. فردوسی » شاهنامه » منوچهر » بخش ۱۴
متن بیت: ... زگفت پراگنده گردد سرش کند شهر ایران پر آشوب و رنج بدو بازگردد مگر تاج و گنج ...
معنی و مفهوم: این ابیات به وضعیت ذهنی حاکم یا تأثیر سخنان نادرست و پریشان بر او اشاره دارد. "پراگنده گشتن سر" یعنی ذهن پادشاه آشفته یا پریشان می‌شود، شاید به دلیل مشاوره‌های غلط یا درگیری‌های درونی. نتیجه این آشفتگی ذهنی یا ضعف در تصمیم‌گیری حاکم، این است که "شهر ایران پر آشوب و رنج" می‌شود. یعنی هرج و مرج و سختی تمام کشور را فرا می‌گیرد. بیت سوم (ناتمام) نیز به این نکته اشاره دارد که شاید تنها با رفع این آشوب‌ها یا از بین رفتن عامل پریشانی، "تاج و گنج" (قدرت و ثروت پادشاهی) به او بازگردد.
ارتباط با آشوب ناشی از ضعف حاکم: در اینجا، آشوب در ایران پیامد مستقیم وضعیت ذهنی پادشاه یا تأثیر منفی "گفت‌های پراگنده" (مشاوره‌های بد، عدم وحدت فکر) در اطراف اوست. پادشاهی که ذهنی آشفته دارد یا مستعد اقدامات نسنجیده است، نمی‌تواند نظم را در قلمرو خود حفظ کند و این منجر به رنج گسترده مردم می‌شود. این بیت نشان می‌دهد که یک رهبر با فکری روشن و قاطع برای جلوگیری از آشوب ملی ضروری است.
۲. فردوسی » شاهنامه » پادشاهی یزدگرد بزه‌گر » بخش ۱۰
متن ابیات: ... جهانی پرآشوب شد سر به سر چو از تخت گم شد سر تاجور ... ... که بندد برین تخت زرین کمر که آشوب بنشاند از روزگار جهان مرغزاریست بی شهریار ...
معنی و مفهوم: این ابیات توصیف می‌کند که چگونه با از میان رفتن پادشاه (یعنی "سر تاجور از تخت گم شد")، تمام جهان (منظور کشور یا قلمرو) "پرآشوب" شد. سپس سؤال می‌شود که چه کسی می‌تواند "بر این تخت زرین کمر بندد" (یعنی پادشاه شود) و "آشوب را از روزگار بنشاند" (یعنی نظم را برقرار کند). در نهایت، جهان به "مرغزاری بی شهریار" (چمنزاری بدون چوپان یا پادشاه) تشبیه می‌شود که نماد بی‌صاحبی، بی‌نظمی و آسیب‌پذیری است.
ارتباط با آشوب ناشی از فقدان رهبری: این بخش نمونه بارزی از آشوب ناشی از فقدان رهبری است. لحظه‌ای که پادشاه برحق یا مستقر از تخت "ناپدید می‌شود"، تمام جهان (یا قلمرو) به هرج و مرجی کامل فرو می‌رود. سؤال‌های بعدی حسرت نبود یک رهبر توانمند را برای "نشاندن آشوب" بیان می‌کنند و نقش پادشاه را با ثبات ملت پیوند می‌دهند. استعاره "مرغزار بی شهریار" به طرز قدرتمندی آسیب‌پذیری و بی‌نظمی ناشی از نبود یک قدرت راهنما را نشان می‌دهد.
۳. فردوسی » شاهنامه » پادشاهی کسری نوشین روان چهل و هشت سال بود » بخش ۲ - داستان نوش‌زاد با کسری
متن ابیات: ... که تیره شد آن فر شاهنشهی جهانی پر آشوب گردد کنون بیارند هر سو به بد رهنمون ...
معنی و مفهوم: این ابیات بیان می‌کند که (با یک اتفاق یا عمل خاص) "فر شاهنشهی" (شکوه و جلوه الهی پادشاهی، که نشان از مشروعیت و قدرت معنوی پادشاه دارد) "تیره شد". این به معنای از دست دادن مشروعیت، اعتبار اخلاقی یا اثربخشی حکومت پادشاه است. نتیجه مستقیم این تیره شدن فر، این است که "جهانی پر آشوب گردد کنون"؛ یعنی فوراً هرج و مرج و ناآرامی تمام جهان را فرا می‌گیرد. در ادامه می‌گوید که در چنین شرایطی، از "هر سو به بد رهنمون" خواهند آورد، یعنی افراد بدخواه و شرور از هر طرف مردم را به سمت بدی و فساد سوق خواهند داد.
ارتباط با آشوب ناشی از ضعف حاکم: در اینجا، آشوب نتیجه مستقیم تیره شدن "فر شاهنشهی" است. "فر" مفهومی حیاتی در پادشاهی ایران باستان است که حق الهی، مشروعیت و اقتدار اخلاقی پادشاه را نشان می‌دهد. وقتی این "فر" تیره می‌شود، به این معنی است که پادشاه برکت الهی یا جایگاه اخلاقی خود را از دست داده و حکومتش ناکارآمد یا حتی ستمگرانه شده است. این از دست دادن اقتدار مشروع بلافاصله منجر به آشوب می‌شود، زیرا نیروهای بدخواه از وضعیت تضعیف شده برای گمراه کردن مردم سوءاستفاده می‌کنند.
۴. فردوسی » شاهنامه » پادشاهی خسرو پرویز » بخش ۶۲
متن ابیات: ... که بر چرخ گردان نیابی گذر ازین کودک آشوب گیرد زمین نخواند سپاهت برو آفرین ...
معنی و مفهوم: بیت اول تأکیدی است بر قدرت سرنوشت و ناتوانی انسان در برابر آن ("بر چرخ گردان نیابی گذر"). اما نکته اصلی برای ما، بیت دوم است که پیش‌بینی می‌کند: "ازین کودک آشوب گیرد زمین". یعنی وجود یا سرنوشت این کودک خاص، باعث بروز ناآرامی و هرج و مرج در سرزمین خواهد شد. بیت آخر نیز اشاره دارد که "سپاهت بر او آفرین نخواند"، یعنی حتی نیروهای نظامی نیز از او حمایت نخواهند کرد.
ارتباط با آشوب ناشی از ضعف حاکم (آینده): در این پیش‌بینی قدرتمند، آشوب مستقیماً به وجود یا سرنوشت "این کودک" نسبت داده می‌شود. اگرچه به صراحت به ستمگری یا ضعف کودک اشاره نمی‌شود، اما این بیت تلویحاً می‌گوید که این کودک، به واسطه وجود خود یا اقدامات آینده‌اش (شاید به دلیل نسبی مشکل‌ساز یا آینده‌ای پر از درگیری)، مقدر شده است که آشوب به زمین آورد. این نشان‌دهنده نوعی بی‌ثباتی از پیش تعیین‌شده است که به یک حاکم یا شخصیت آینده گره خورده است؛ جایی که ظهور او ناگزیر به بی‌نظمی گسترده‌ای منجر می‌شود، تا حدی که حتی سپاه خودش از او حمایت نمی‌کند. این نشان‌دهنده حکومتی است که فاقد تأیید الهی یا رضایت عمومی است و در نتیجه آشوب به بار می‌آورد.
این دسته‌بندی نشان می‌دهد که در شاهنامه، فردوسی به روشنی مسئولیت پادشاه و کیفیت حکمرانی او را عامل اصلی صلح و ثبات یا برعکس، ریشه‌ی آشوب و تباهی می‌داند.