یکشنبه بیست و یکم بهمن ۱۴۰۳ - 21:54 - علی رضا نقش نیلچی -
برای دسته‌بندی احکام مندرج در ابیات 15-56 شاهنامه فردوسی، می‌توان آنها را به چند گروه اصلی تقسیم کرد:
1. صفات و ویژگی‌های فردی
- هنرمندی و زیبایی: "ببالید برسان سرو سهی، هنرمند و زیبای شاهنشهی"
- جوانی و شجاعت: "بدو گفت بهرام کای شهریار، جوان و هنرمند و گرد و سوار"
- دلیری و جوانی: "بدو گفت بیژن که ای پهلوان، هنرمند باشد دلیر و جوان"
- بیداری و قدرت: "بدو گفت رهام جنگی منم، هنرمند و بیدار و سنگی منم"
- دانش و بخت: "بدو مام گفتی که تخت آن تست، هنرمندی و رای و بخت آن تست"
- توانایی‌های فیزیکی و هنری: "بدین شاخ و این یال و بازوی و کفت، هنرمند باشی ندارم شگفت"
- پرهیز از خودخواهی: "برزمی که کردی چنین کش مشو، هنرمند بودی منی فش مشو"
- دینداری و یزدان‌پرستی: "برین برگ واین شاخها آخت دست، هنرمند دینی و یزدان پرست"
- هوشمندی و بی‌گزند بودن: "زنی بود هم گوهرش هوشمند، هنرمند و با دانش و بی‌گزند"
2. دانش و خرد
- دانش و خردمندی: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
- نقش هنر در مواجهه با ننگ و نبرد: "دگر گفت کاندر خردمند مرد، هنر چیست هنگام ننگ و نبرد"
- انتخاب اعضای لشکر بر اساس هنر: "ز لشکر یکایک همه برگزید، ازیشان هنر خواست کاید پدید"
- ویژگی‌های خردمندانه: "دگر دختری داشت نامش همای، هنرمند و بادانش و نیک رای"
3. مقام و جایگاه اجتماعی
- رهبری و فرماندهی: "دوموبد گزین کرد پاکیزه رای، هنرمند و گیتی سپرده به پای"
- برتری و نژاد برجسته: "ز پشت سیاوش یکی شهریار، هنرمند و از گوهر نامدار"
- مقام و جایگاه پادشاهی: "یکی موبدی بود نامش همای، هنرمند و بادانش و پاک رای"
4. نقش هنرمندی در جامعه
- اهمیت پنهان نشدن هنرها: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
- اهمیت پاداش دادن به هنرمندان: "هنرمند را خلعت آراستی، ز گنج آنچ پرمایه تر خواستی"
- تربیت نسل‌های جوان: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
5. ارزش‌ها و اصول اخلاقی
- اهمیت هنر و دانش: "هنر بهتر از گوهر نامدار، هنرمند باید تن شهریار"
- نگرش‌ها و تفاوت دیدگاه‌ها: "ستمکاره خوانیمش ار دادگر، هنرمند دانیمش ار بی‌هنر"
- حفظ و ارتقاء هنر: "هنرمند کز خویشتن در شگفت، بماند هنر زو نباید گرفت"
- ارزش‌ها و اصول اخلاقی: "هنرمندی و عدالت‌پیشگی: بماناد تا جاودان این گهر، هنرمند و بادانش و دادگر"
نتیجه‌گیری
این دسته‌بندی‌ها نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه هنرمندی، دانش و صفات نیک در شخصیت‌های شاهنامه فردوسی است. این ویژگی‌ها به عنوان ارزش‌های برجسته در فرهنگ و ادبیات ایرانی مطرح شده و نقش مهمی در تربیت و آموزش نسل‌های جدید ایفا می‌کنند.
56
دسته‌بندی احکام 15-56
برای دسته‌بندی احکام مندرج در ابیات 15-56 شاهنامه فردوسی، می‌توان آنها را به چند گروه اصلی تقسیم کرد:
1. صفات و ویژگی‌های فردی
- هنرمندی و زیبایی: "ببالید برسان سرو سهی، هنرمند و زیبای شاهنشهی"
- جوانی و شجاعت: "بدو گفت بهرام کای شهریار، جوان و هنرمند و گرد و سوار"
- دلیری و جوانی: "بدو گفت بیژن که ای پهلوان، هنرمند باشد دلیر و جوان"
- بیداری و قدرت: "بدو گفت رهام جنگی منم، هنرمند و بیدار و سنگی منم"
- دانش و بخت: "بدو مام گفتی که تخت آن تست، هنرمندی و رای و بخت آن تست"
- توانایی‌های فیزیکی و هنری: "بدین شاخ و این یال و بازوی و کفت، هنرمند باشی ندارم شگفت"
- پرهیز از خودخواهی: "برزمی که کردی چنین کش مشو، هنرمند بودی منی فش مشو"
- دینداری و یزدان‌پرستی: "برین برگ واین شاخها آخت دست، هنرمند دینی و یزدان پرست"
- هوشمندی و بی‌گزند بودن: "زنی بود هم گوهرش هوشمند، هنرمند و با دانش و بی‌گزند"
2. دانش و خرد
- دانش و خردمندی: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
- نقش هنر در مواجهه با ننگ و نبرد: "دگر گفت کاندر خردمند مرد، هنر چیست هنگام ننگ و نبرد"
- انتخاب اعضای لشکر بر اساس هنر: "ز لشکر یکایک همه برگزید، ازیشان هنر خواست کاید پدید"
- ویژگی‌های خردمندانه: "دگر دختری داشت نامش همای، هنرمند و بادانش و نیک رای"
3. مقام و جایگاه اجتماعی
- رهبری و فرماندهی: "دوموبد گزین کرد پاکیزه رای، هنرمند و گیتی سپرده به پای"
- برتری و نژاد برجسته: "ز پشت سیاوش یکی شهریار، هنرمند و از گوهر نامدار"
- مقام و جایگاه پادشاهی: "یکی موبدی بود نامش همای، هنرمند و بادانش و پاک رای"
4. نقش هنرمندی در جامعه
- اهمیت پنهان نشدن هنرها: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
- اهمیت پاداش دادن به هنرمندان: "هنرمند را خلعت آراستی، ز گنج آنچ پرمایه تر خواستی"
- تربیت نسل‌های جوان: "سپهدار پیران دگرگونه گفت، هنرهای مردان نشاید نهفت"
5. ارزش‌ها و اصول اخلاقی
- اهمیت هنر و دانش: "هنر بهتر از گوهر نامدار، هنرمند باید تن شهریار"
- نگرش‌ها و تفاوت دیدگاه‌ها: "ستمکاره خوانیمش ار دادگر، هنرمند دانیمش ار بی‌هنر"
- حفظ و ارتقاء هنر: "هنرمند کز خویشتن در شگفت، بماند هنر زو نباید گرفت"
- ارزش‌ها و اصول اخلاقی: "هنرمندی و عدالت‌پیشگی: بماناد تا جاودان این گهر، هنرمند و بادانش و دادگر"
نتیجه‌گیری
این دسته‌بندی‌ها نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه هنرمندی، دانش و صفات نیک در شخصیت‌های شاهنامه فردوسی است. این ویژگی‌ها به عنوان ارزش‌های برجسته در فرهنگ و ادبیات ایرانی مطرح شده و نقش مهمی در تربیت و آموزش نسل‌های جدید ایفا می‌کنند.