فردوسی » شاهنامه » سهراب » بخش ۹
... بگویش که تنگ اندرآمد نبرد
وگرنه فرازست این مرد گرد
بداندیش را خوار نتوان شمرد
ازو نامه بستد به کردار آب ...
فردوسی » شاهنامه » داستان سیاوش » بخش ۴
... چهارم کزو کودکان داشت خرد
غم خرد را خوار نتوان شمرد
سیاوش ازان کار بد بی گناه ...
فردوسی » شاهنامه » پادشاهی گشتاسپ صد و بیست سال بود » بخش ۳۰
... پرستنده و پاک دل بخردان
ز خونشان به نوش آذر آذر بمرد
چنین بدکنش خوار نتوان شمرد
ز بهر نیا دل پر از درد کن ...
فردوسی » شاهنامه » پادشاهی یزدگرد » بخش ۱۱
... چو دستش شد او جان ایشان ببرد
در کینه را خوار نتوان شمرد
تو را زود یاد آید این روزگار ..
=================
خوار نتوان شمرد :
وگرنه فرازست این مرد گرد بداندیش را خوار نتوان شمرد
این بیت از شاهنامه فردوسی بخشی از داستان سهراب است که در آن به اهمیت احترام به دشمن و عدم تحقیر او اشاره می‌شود. در اینجا، فردوسی بیان می‌کند که حتی دشمن بداندیش را نباید خوار و بی‌ارزش شمرد، زیرا این رفتار می‌تواند به غرور و شکست منجر شود.
این بیت به اهمیت احترام به دشمن و پرهیز از تحقیر او اشاره دارد. در اینجا، "مرد گرد" به معنای پهلوان و جنگجوی شجاع است و "بداندیش" به دشمن یا کسی که نیت بد دارد اشاره می‌کند. فردوسی بیان می‌کند که حتی دشمن بداندیش را نباید خوار و بی‌ارزش شمرد، زیرا این رفتار می‌تواند به غرور و شکست منجر شود.
تحلیل ادبی:
پیام اخلاقی: این بیت به اهمیت احترام به دشمن و پرهیز از تحقیر دیگران تأکید دارد.
کنایه: واژه "خوار" به نوعی کنایه از بی‌ارزش شمردن است که در اینجا به رفتار نادرست اشاره دارد.
تضاد: تضاد میان "بداندیش" و "خوار نتوان شمرد" نشان‌دهنده‌ی اهمیت رفتار خردمندانه حتی در برابر دشمن است.
ریتم و موسیقی: ساختار موزون این بیت، زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این بیت به ما یادآوری می‌کند که احترام به دیگران، حتی دشمنان، نشانه خرد و بزرگواری است. اگر بخواهید، می‌توانم درباره این مفهوم یا سایر بخش‌های شاهنامه بیشتر توضیح دهم.
... چهارم کزو کودکان داشت خرد غم خرد را خوار نتوان شمرد
این بیت از شاهنامه فردوسی به اهمیت خرد و دانش اشاره دارد. فردوسی بیان می‌کند که خرد، حتی در کودکان، ارزشمند است و نباید آن را بی‌اهمیت یا خوار شمرد. این پیام اخلاقی نشان‌دهنده‌ی احترام به خرد و دانش در هر سن و شرایطی است.
تحلیل ادبی:
پیام اخلاقی: این بیت به ارزش خرد و دانش تأکید دارد و به ما یادآوری می‌کند که خرد، حتی در کودکان، شایسته احترام است.
کنایه: واژه "خوار" به نوعی کنایه از بی‌اهمیت شمردن است که در اینجا به رفتار نادرست اشاره دارد.
تضاد: تضاد میان "غم خرد" و "خوار نتوان شمرد" نشان‌دهنده‌ی اهمیت خرد در برابر بی‌توجهی به آن است.
ریتم و موسیقی: ساختار موزون این بیت، زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این بیت به ما یادآوری می‌کند که خرد و دانش، در هر سن و شرایطی، ارزشمند و شایسته احترام است.
ز خونشان به نوش آذر آذر بمرد چنین بدکنش خوار نتوان شمرد
این بیت از شاهنامه فردوسی بخشی از داستان اسفندیار است که به تراژدی و خشونت جنگ اشاره دارد. در اینجا، فردوسی بیان می‌کند که حتی بدکنشانی که اعمال ناپسند انجام داده‌اند، نباید به سادگی خوار و بی‌ارزش شمرده شوند. این پیام نشان‌دهنده‌ی نگاه عمیق فردوسی به انسانیت و پیچیدگی‌های اخلاقی است.
تحلیل ادبی:
پیام اخلاقی: این بیت به اهمیت قضاوت منصفانه و پرهیز از تحقیر دیگران تأکید دارد.
کنایه: واژه "خوار" به نوعی کنایه از بی‌ارزش شمردن است که در اینجا به رفتار نادرست اشاره دارد.
تصویرسازی: فردوسی با استفاده از واژه‌هایی مانند "نوش آذر" و "آذر بمرد"، تصویری زنده از تراژدی و پیامدهای جنگ ارائه می‌دهد.
ریتم و موسیقی: ساختار موزون این بیت، زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این بیت به ما یادآوری می‌کند که حتی در مواجهه با بدکنشانی، باید با خرد و انصاف رفتار کرد. اگر بخواهید، می‌توانم درباره این مفهوم یا سایر بخش‌های شاهنامه بیشتر توضیح دهم.
در کینه را خوار نتوان شمرد تو را زود یاد آید این روزگار ...
این بیت از شاهنامه فردوسی به اهمیت کینه و پیامدهای آن اشاره دارد. فردوسی بیان می‌کند که کینه، حتی اگر بد و زیان‌آور باشد، نباید خوار و بی‌اهمیت شمرده شود. این نگاه نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی‌های اخلاقی و انسانی است که فردوسی در آثار خود به آن پرداخته است.
تحلیل ادبی:
پیام اخلاقی: این بیت به اهمیت توجه به پیامدهای کینه و پرهیز از بی‌اهمیت شمردن آن تأکید دارد.
کنایه: واژه "خوار" به نوعی کنایه از بی‌ارزش شمردن است که در اینجا به رفتار نادرست اشاره دارد.
تصویرسازی: فردوسی با استفاده از واژه‌هایی مانند "کینه" و "روزگار"، تصویری زنده از تأثیرات کینه بر زندگی انسان ارائه می‌دهد.
ریتم و موسیقی: ساختار موزون این بیت، زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این بیت به ما یادآوری می‌کند که کینه، اگرچه زیان‌آور است، باید با خرد و دقت مورد توجه قرار گیرد تا پیامدهای آن به درستی مدیریت شود.